18 Yaş Altı Çalışma Süreleri Memur Emekliliğini Etkiler Mi? Emeklilikte Yaş Düzeltmesi ve Sigortalılık Hesaplamaları - Kapsamlı Rehber
Soru: "Lise yıllarımda yaz tatillerinde market kasiyerliği yaptım ve SGK prim ödemelerim düzenli yapıldı. O zamanlar henüz 16-17 yaşlarındaydım. Şimdi memur oldum ve emeklilik hesaplarımı yaparken kafam karışıyor: Gençlik yıllarımdaki o sigortalı çalışmalarım emekliliğime sayılacak mı? Yoksa 18 yaşından küçük olduğum için boşa mı gitti o primler? Arkadaşlarım farklı şeyler söylüyor, kimileri sayılır diyor, kimileri sayılmaz. Emeklilik planım için bu konuda kesin bilgi almak istiyorum."
Bu soru, 18 yaşını doldurmadan önce çalışmaya başlayan ve şimdi memur olan binlerce kişinin zihnini meşgul ediyor. Özellikle emeklilik planlaması yapan çalışanlar için kritik önem taşıyan bu konu hakkında yanlış bilgi almak, emekliliğin iptal edilmesi gibi ciddi sorunlara yol açabiliyor. Peki gerçekten 18 yaş altında ödenen primler memur emekliliğinde nasıl değerlendiriliyor? İşte uzman değerlendirmesi ve tüm yasal detaylar.
Neden Bu Kadar Önemli? Emeklilik İptali Riski
Çalışanların sigortalılıkta geçen süreleri emeklilik için gerekli prim gün sayısında veya memurlar açısından hizmetlerine sayılmakta iken bazı genel kurallara göre inceleme yapılmaktadır. Prim veya kesenek yatırılmış olsa dahi bazı süreler emeklilik için gerekli çalışma süresinden sayılmamaktadır.
Bu kapsamda 18 yaşın altında geçen çalışma süreleri de özel olarak değerlendirilmektedir. Özellikle memurlar açısından 18 yaşın altında geçmiş ve emeklilikte değerlendirilmemesi gereken çalışma sürelerinin kurumlarınca yanlış değerlendirilerek emekliye sevk edilmesi durumunda, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bu geçersiz süreleri iptal edilerek bu kapsamda emeklilikleri de iptal edilmektedir.
Bu durumda emeklilik planı yapan çalışanlar olumsuz sürprizlerle karşılaşmakta ve göreve iade edilerek emeklilik için gerekli çalışma sürelerini tamamlamak üzere tekrar çalışmaya başlamaktadırlar. Dolayısıyla bu konu sadece teorik bir bilgi değil, pratik hayatta ciddi sonuçlar doğuran bir konudur.
Sigortalılık Açısından 18 Yaş Altı Hizmetler: Yasal Çerçeve
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun "Sigortalı sayılmayanlar" başlıklı 6. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinde, 4/1-b ve 4/1-c sigortalılarından 18 yaşını doldurmamış olanların sigortalı sayılmayacağı hükme bağlanmıştır.
Kazai Rüşt İstisnası
Ancak aynı maddenin ikinci fıkrasında önemli bir istisna getirilmiştir. Buna göre bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle (kazai rüşt kararı), öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacaktır.
Aynı şekilde 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun 12. maddesinde bu kanunla tanınan haklardan 18 yaşını bitirmiş bulunanların faydalanacağı düzenlenmiş, ancak Ek 21. maddesinde de benzer bir istisna getirilmiştir. Bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kazai rüşt kararı almak suretiyle Emekli Sandığına tabi ve öğrenimleri ile ilgili görevlere atananlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacaktır.
Genel Prensipler
Bu kapsamda 4/1-b ve 4/1-c sigortalılarının (memurlar ve sözleşmeli personel) varsa 18 yaşın altında geçen çalışma süreleri genel prensip olarak emekliliklerinden sayılmamaktadır. Ancak yukarıda belirtildiği üzere kazai rüşt kararı bulunanlar için 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmayacak ve bu süreleri emekliliklerinden sayılacaktır. Bu düzenleme ile emeklilikte hizmet süresinin başlangıcında 18 yaş sınırına bir istisna getirilmiş ve bu şekilde görevlere başlayanların 18 yaşın altında kalan çalışma sürelerinin de hizmet olarak sayılmasına imkan sağlanmıştır.
İşçiler (4/1-a Sigortalıları) İçin Farklı Uygulama
Bu iki sigortalılık hali haricinde 4/1-a sigortalılarının (işçiler - eski SSK) ise 18 yaşın altında geçen çalışma süreleri emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayılarından sayılmaktadır. Ancak dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta var: Sigortalılık başlangıçları 18 yaşın doldurulduğu tarih kabul edilmektedir.
Böylece uygulamada 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilmektedir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri ise prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilmektedir (5510 SK. Md. 38).
Emeklilikte Geçerli Yaşın Tespiti: Eski ve Yeni Memurlar
5510 sayılı Kanunun 2008 yılı Ekim ayında yürürlüğe girmesiyle artık memurlar eski ve yeni memurlar olarak ikiye ayrılmıştır. Emeklilikte geçerli doğum tarihinin belirlenmesi ile ilgili olarak Ekim 2008 tarihinden önce bir ay bile olsa Emekli Sandığına tabi çalışması olup 5510 sayılı Kanunun 4/1-c maddesi kapsamında sigortalı sayılan eski memurlar hakkında aynı kanunun Geçici 4. maddesi uyarınca 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaktır.
Ekim 2008 sonrası ilk defa 5510 sayılı Kanuna göre 4/1-c sigortalısı olmayı gerektirecek görevlere giren kamu çalışanları hakkında ise 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaktır.
Emekli Sandığında (Eski Memurlar) Emeklilikte Geçerli Yaşın Tespiti
İlk olarak Emekli Sandığında memurların emeklilikte geçerli yaşlarının belirlenmesi hususunda 5434 sayılı Kanunun 105. maddesi ile düzenleme yapılmış, daha sonra 657 sayılı Kanunda kazai rüşt kararı nedeniyle yapılan madde değişikliği sonrası 5434 sayılı Kanunda da bu düzenlemeye paralel Ek 26. madde ile düzenleme yapılmıştır.
Bu düzenlemeler gereğince memurların Emekli Sandığına tabi göreve girişlerinde aşağıdaki sıralama ile doğum tarihleri emeklilikte geçerli olarak kabul edilmektedir:
1. İşe Başlangıçtaki Doğum Tarihi: İşe başladıkları zaman kurumlarına verdikleri nüfus cüzdanlarındaki doğum tarihleri
2. 18 Yaş Sonrası Yaş Düzeltmesi: Şayet 18 yaşını doldurduktan sonra yaş düzeltmesi yapılmış ise 18 yaşının doldurulduğu tarihteki doğum tarihleri
3. Nüfus Kaydı Farkı: Nüfus cüzdanlarındaki doğum tarihleri ile nüfus kayıtlarındaki doğum tarihleri arasında fark varsa nüfus kayıtlarındaki tarihleri
4. Birden Fazla Nüfus Kaydı: Birden fazla nüfus kaydı bulunanların bu kayıtları arasında fark varsa, tarihi eski olan kayıtta yer alan tarihleri
5. Mahkeme Kararıyla Düzeltme: Birden fazla nüfus kaydı bulunanlardan sonraki kayıt idare veya kaza mercilerinden verilmiş bir karar ile yapılmış veya düzeltilmiş ise, kararlar nüfus kayıtlarına henüz geçirilmemiş olsa bile iştirakçiler için bu karar 18 yaşın doldurulmasından evvel alınmış olmak şartıyla bu kayıtta yer alan tarihleri
Doğum tarihlerinin değerlendirilmesinde dul ve yetimler hakkındaki hükümlerin uygulanmasında da hak sahibi oldukları tarihlerde kayıtlı bulundukları nüfus idarelerindeki doğum tarihleri esas alınmaktadır.
Önemli Not: Doğum tarihlerinde, iştirakçiler için 18 yaşın doldurulmasından sonra, dul ve yetimler için de aylığa veya toptan ödemeye istihkak tarihlerinden geriye doğru bir yıl içinde yapılan düzeltmeler dikkate alınmamaktadır. Bu husus son derece kritiktir ve emeklilik planlaması yapanların mutlaka bilmesi gereken bir konudur.
Doğum Tarihinde Eksiklik Varsa Ne Olur?
Doğum tarihlerinde sadece yıl belirtilmiş de ayı ve günü gösterilmemiş ise o yılın Temmuz ayının birinci günü, ay yazılı ancak sadece gün gösterilmemiş ise, o ayın birinci günü, doğum günü sayılmakta ve işlemler buna göre yapılmaktadır.
Askeri personelin emeklilik işlemleri her yıl 30 Ağustos itibariyle yapıldığından yaş hadleri sebebiyle resen emekliliklerinde doğum tarihlerinde ay ve gün yazılı olmayanlar ile doğum günleri 1 Eylül'den önce olanlar için 1 Eylül, doğum günleri 1 Eylül ve daha sonra olanlar için müteakip yılın 1 Eylül tarihi esas alınmaktadır.
5510 Sayılı Kanunda (Yeni Memurlar) Emeklilikte Geçerli Yaşın Tespiti
5510 sayılı Kanunun 4/1-c maddesi kapsamında sigortalı sayılan kamu çalışanları açısından kazai rüşt kararı alıp almadıklarına bakılmaksızın ilk defa sigortalı oldukları tarihteki doğum tarihleri geçerli kılınmıştır. Bu düzenleme ile 657 sayılı Kanuna göre yaş olarak usulüne uygun başlayan bir memur o tarihten itibaren sigortalı sayılmıştır.
Emeklilikte geçerli yaşın belirlenmesi ile ilgili olarak da 5510 sayılı Kanunun "Yaş" başlıklı 57. maddesinde düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemeye göre iş kazası veya meslek hastalığı halinde, hak sahiplerine bağlanacak gelirlerin hesabında, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının hekim veya sağlık kurulu raporu ile ilk defa tespit edildiği tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri esas alınmaktadır.
Farklı doğum tarihleri olan sigortalılar ile hak sahiplerinin aşağıdaki sıralama ile doğum tarihleri esas alınmaktadır:
1. Nüfus Kayıtları Farkı: Nüfus cüzdanlarındaki doğum tarihleri ile nüfus kayıtlarındaki doğum tarihleri arasında fark varsa nüfus kayıtlarındaki tarih
2. Birden Fazla Kayıt: Birden fazla nüfus kaydı bulunanların, bu kayıtları arasında fark varsa nüfus kayıtlarındaki eski tarihli kayıt
3. Mahkeme Kararı: Birden fazla nüfus kaydı bulunanlardan, kayıtlarının birisinin idare veya kaza mercilerinden verilmiş bir kararla yapılmış veya düzeltilmiş olması durumunda kararların kesinleşmiş olması şartıyla nüfus kayıtlarına geçirilmemiş olsa bile bu kayıt
Kritik Uyarı: İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından gelir tahsisi ile vazife veya harp malullüğü aylığı bağlanmasında peşin sermaye değerinin hesabında, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının ilk defa hekim veya sağlık kurulu raporuyla tespit edildiği tarihten sonraki yaş düzeltmeleri dikkate alınmamaktadır.
Aynı şekilde malullük, vazife veya harp malullüğü, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ilişkin aylık tahsisleri ile peşin sermaye değerinin hesabında yaş ile ilgili hükümlerin uygulanmasında 5510 sayılı Kanundan önce yürürlükte olan sosyal güvenlik kurumları veya kanunlarına tabi işlerde çalışması nedeniyle sigortalının ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olduğu tarihten sonraki yaş düzeltmeleri de geçerli sayılmamaktadır.
Hak Sahipleri İçin Özel Düzenleme
Hak sahibi dul ve yetimleri ile ilgili olarak haklarında 5510 sayılı Kanuna göre işlem yapılacakların geçerli doğum tarihlerinin belirlenmesinde:
- Sigortalıların 5510 sayılı Kanundan önce yürürlükte olan sosyal güvenlik kurumları veya kanunlarına tabi ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olduğu tarihte ve hak sahibi çocuklarının nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri
- Sigortalının ilk defa 5510 sayılı Kanuna tabi olduğu tarihten sonra doğan çocuklarının, nüfus kütüğüne ilk olarak yazılan doğum tarihleri
Esas alınmaktadır. İlk defa kayıtlı olunan doğum tarihinin, nüfus kütüğünün yenilenmesi, nakli veya Türk vatandaşlığına geçenlerin yeni nüfus kayıtlarına yanlış işlenmiş olması nedeniyle hatalı işlenmesi durumlarında bu hususların belgelenmesi veya mahkeme kararında belirtilmiş olması halinde nüfus idarelerinde yapılan söz konusu kayıt düzeltmelerinde düzeltilen yeni kayıt esas alınmaktadır.
Emekli Sandığına Tabi Memurlar İçin İntibak İşlemi
Emekli Sandığı'na tabi memurlar hakkında uygulanmaya devam edilen 5434 sayılı Kanunun Ek 18. maddesi uyarınca, Sosyal Sigortalar Kanununa tabi görevlerde bulunduktan sonra iştirakçi olanların özel bir emeklilik aylığı hesaplama sistemi bulunmaktadır.
Bu sistem şöyle işlemektedir: SSK'lı çalışmalardan memurluğa geçenlerin emeklilik keseneklerine, personel kanunları gereğince kazanılmış hak olarak aldıkları derece ve kademe aylıkları üzerine, sigorta primi ödemek suretiyle geçirdikleri sürelerin, her yılı bir kademe ilerlemesine ve tahsil durumlarına göre her 2, 3, 4 veya 5 yılı bir derece yükselmesine esas olacak şekilde eklenerek bulunacak derece ve kademe aylığı esas alınmaktadır.
Bunların, personel kanunlarına göre kazanılmış hak olarak aldıkları kademelerin ilerletildiği veya derecelerin yükseltildiği sürece, emeklilik keseneğine esas kademeleri ilerletilir ve dereceleri yükseltilmektedir.
18 Yaş Altı Çalışmalar İntibakta Sayılmaz
Ancak anılan madde düzenlemesinde 18 yaş altında çalışmalar açısından özel ve son derece önemli bir düzenleme getirilmiştir. Bu düzenlemeye göre 18. yaşın dolumundan önce veya Emekli Sandığı iştirakçisi oldukları tarihteki tahsil derecelerinden daha aşağı bir tahsil derecesinde sigorta primi ödemek suretiyle geçirdikleri süreleri bu şekilde intibakta dikkate alınmamaktadır.
Bu husus çok önemlidir çünkü 18 yaş altı SSK çalışmaları emeklilik için gerekli hizmet süresine sayılırken, emeklilik aylığının hesabında (intibak işleminde) dikkate alınmamaktadır. Yani hizmet olarak sayılıyor ama aylık hesabında kullanılmıyor.
SSK (4/1-a) Sigortalıları İçin Özel Durum ve 1981 Öncesi İstisnası
Genel olarak 4/1-a sigortalılarının 5510 sayılı Kanuna göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında, 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık sürelerinin, 18 yaşını doldurdukları tarihte başladığı kabul edilecektir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilecektir.
1 Nisan 1981 Öncesi İstisnası
5510 sayılı Kanunun Geçici 6. maddesinin birinci fıkrasında son derece önemli bir istisna düzenlenmiştir. 506 sayılı Kanuna göre 1 Nisan 1981 tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında, Kanunun 38. maddesinin ikinci fıkrasındaki sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihten başlayacağına ilişkin hükmünün uygulanmayacağı öngörülmüştür.
Buna göre, 4/1-a sigortalılarının sigortalılık süresinin başlangıcı:
1 Nisan 1981 Öncesi: Yaşa bakılmaksızın sigortalılık süresinin gerçek başlangıç tarihi geçerli
1 Nisan 1981 ve Sonrası: 18 yaşın doldurulduğu tarih sigortalılık başlangıcı olarak kabul edilir
Ancak dikkat edilmesi gereken husus, 18 yaş öncesinde geçen çalışma süreleri her iki durumda da prim ödeme gün sayısına ilave edilecektir.
Yaşlılık, Malullük ve Ölüm Aylıklarında Farklı Uygulamalar
Bu durum, Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olan 4/1-a sigortalıları için yalnızca yaşlılık aylığı bağlanmasında geçerli olup, malullük ve ölüm aylıklarında uygulanmayacaktır.
506 sayılı Kanunun 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan 60. maddesinin (G) fıkrası, "Bu maddenin uygulanmasında; 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Ancak, bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir." hükmünü içermekte olup, bu düzenleme 1 Nisan 1981 tarihinde 2422 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanuna eklenmiştir.
Yine aynı Kanunla 506 sayılı Kanuna eklenen Geçici 54. maddede, 1 Nisan 1981 tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında 60. maddenin (G) fıkrası hükmünün uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu kapsamdaki sigortalıların 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddesine göre aylığa hak kazanma koşullarının belirlenmesinde 18 yaş uygulamasına bakılmaksızın, ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi koşulları tespit edilecektir. Söz konusu koşullardan sigortalılık süresi koşulunun tahsis talep tarihinde yerine gelip gelmediği incelenirken ise, 18 yaş uygulamasına bakılacaktır.
Örnek Vaka İncelemesi: Gerçek Hayattan Detaylı Bir Durum
2000 yılının Mayıs ayında doğan Ahmet Bey'in detaylı durumuna bakalım:
Çalışma Geçmişi:
- 2017 Mart: 16 yaşındayken özel sektörde çalışmaya başladı ve SSK girişi yapıldı
- 2017 Mart - 2018 Mayıs: Toplam 84 gün çalıştı (tamamı 18 yaşından önce)
- 2018 Mayıs: 18 yaşını doldurdu
- 2018 Mayıs - 2018 Haziran: 18 gün çalıştı (18 yaş sonrası)
- 2020-2023: Farklı işyerlerinde toplam 843 gün çalıştı
- Özel sektör toplamı: 945 gün
- 2023 Haziran: Memuriyete başladı
- Toplam prim günü (2024 itibarıyla): 3297 gün
Emeklilik Şartları Analizi:
Ahmet Bey 5510 sayılı Kanuna göre yeni memur kategorisinde olduğu için emeklilik şartları şöyle:
- Yaş Şartı: 60 yaşını doldurması gerekiyor (2060 yılı Mayıs ayı)
- Hizmet Şartı: 25 tam yıl hizmet (9000 gün) tamamlaması gerekiyor
18 Yaş Altı Sürelerin Değerlendirilmesi:
Ahmet Bey'in durumunda 18 yaş altında geçen 84 günlük süre şu şekilde değerlendirilecek:
✓ Hizmet Süresine Sayılır: 9000 günlük hizmet şartının hesabında bu 84 gün de dahil edilecek
✓ Yaş Grubuna Sayılır: Emeklilik yaş grubunun belirlenmesinde dikkate alınacak
✗ İntibaka Sayılmaz: Emekli aylığının hesaplanmasında kullanılan intibak işleminde (derece-kademe ilerlemesinde) bu 84 gün dikkate alınmayacak
Emeklilik Planlaması:
Ahmet Bey'in emeklilik için yapması gerekenler:
- Memurlukta çalışmaya devam ederek toplam hizmetini 9000 güne tamamlaması
- 3297 günü var, 5703 gün daha çalışması gerekiyor
- 5703 gün yaklaşık 15,6 yıl ediyor
- 2023'te başladığına göre, 2039 yılı civarında 9000 günü tamamlayacak
- Ancak 60 yaşını 2060'ta dolduracağı için, 9000 günü tamamladıktan sonra istifa edebilir ve 2060 yılına kadar emekli aylığını bekleyebilir
- Ya da 60 yaşını doldurana kadar çalışmaya devam edebilir
Aylık Hesabı:
Ahmet Bey'in emekli aylığı hesaplanırken:
- Toplam 945 günlük SSK çalışması derece-kademe ilerlemesinde kullanılacak
- Ancak bu 945 günün içindeki 84 günlük 18 yaş altı süre intibaktan çıkarılacak
- Yani 861 gün (945-84) üzerinden intibak yapılacak
- Her yıl bir kademe, tahsil durumuna göre 2-5 yılda bir derece ilerlemesi hesaplanacak
- Bu da emekli aylığının hesabını etkileyecek
SGK İl Müdürlüklerinin Uygulaması ve Yaygın Hatalar
Bazı SGK il müdürlükleri, kişilerin SSK'lı hizmetlerini bildirirken 18 yaşın altındaki sigortalı çalışmaları kurumlara bildirmiyor. Bu yanlış bir uygulama ve ciddi sorunlara yol açabiliyor.
Doğru Uygulama Şöyle Olmalı:
- 18 yaşın altındaki çalışmalar emeklilikte geçerli bir süre olarak değerlendiriliyor
- Sadece memurlar açısından emeklilik keseneğine esas aylıkların tespitinde (intibak işleminde) dikkate alınmıyor
- SSK sigortalıları için bu süreler prim ödeme gün sayılarına mutlaka eklenmeli
- Ancak sigortalılık başlangıç süresi (1981 sonrası sigortalılar için) 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak kabul edilmeli
- Bu nedenle 18 yaşın altında SSK'lı olarak çalışması bulunanların çalışma sürelerinin kurumlarına mutlaka bildirilmesi ve bu sürelerin emeklilik için gerekli hizmet sürelerinden sayılması gerekiyor
Uygulayıcılar İçin Uyarı:
Kamu kurumlarının insan kaynakları ve personel birimlerinde çalışan uygulayıcıların yapacağı bir yanlışlık, kişilerin hatalı emekliliğe sevkine yol açabiliyor. Bu yanlışlığın kişinin kurumundaki görevinden ayrıldıktan sonra fark edilmesi durumunda:
- Emeklilik Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından iptal ediliyor
- Alınan emekli maaşlarının geri ödenmesi istenebiliyor
- Kişi göreve iade ediliyor
- Eksik süreyi tamamlamak için tekrar çalışmak zorunda kalınıyor
- Hem uygulayıcılar hem de çalışanlar ciddi sıkıntıya giriyor
- Soruşturma ve disiplin işlemleri başlatılabiliyor
Kazai Rüşt Kararı: Tam İstisna Sağlayan Özel Durum
Türk Medeni Kanunu'na göre, bir meslek veya sanat okulu mezunu olan ve ekonomik açıdan kendi işlerini yönetebilecek olgunlukta bulunan 15 yaşını doldurmuş küçüklerin, velilerinin istemiyle mahkeme tarafından ergin kılınmasına kazai rüşt kararı deniyor.
Kazai Rüşt Kararının Avantajları
Kazai rüşt kararı alan ve öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar için 18 yaş şartı hiç aranmıyor. Bu kişilerin 18 yaşından önce başladıkları:
✓ İşçilik süreleri tam olarak emekliliklerinden sayılıyor ✓ Memurluk süreleri tam olarak emekliliklerinden sayılıyor ✓ İntibak işlemine de tam olarak dahil ediliyor ✓ Sigortalılık başlangıcı olarak da kabul ediliyor
Yani kazai rüşt kararı bulunanlar için 18 yaş altı çalışmalarda hiçbir kısıtlama yok. Bu kişiler 18 yaşını doldurmuş gibi tüm haklardan tam olarak yararlanıyorlar.
Kazai Rüşt Kararı Nasıl Alınır?
- Meslek veya sanat okulu diploması gerekiyor
- 15 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor
- Velilerin mahkemeye başvurması gerekiyor
- Mahkeme çocuğun olgunluk düzeyini değerlendiriyor
- Uygun görülürse kazai rüşt kararı veriliyor
- Bu karar kesinleşince kişi ergin sayılıyor
Önemli: Kazai rüşt kararı, sadece çalışma hayatı açısından değil, tüm hukuki işlemler açısından kişiyi ergin kılar. Bu nedenle ciddi bir karardır ve dikkatlice değerlendirilmelidir.
Pratik Öneriler: Emeklilik Planlaması Yapanlar İçin Kritik Adımlar
İstifa Etmeden Önce Yapılması Gerekenler
- Toplam Hizmet Hesaplaması: Kurumunuzdan yazılı olarak toplam hizmet hesaplaması yaptırın. Bu belgede tüm hizmetlerinizin detayları olmalı.
- SGK Hizmet Dökümü: Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan güncel hizmet dökümünüzü alın. Bu dokümde:
- Tüm sigortalı çalışmalarınız
- Prim ödeme gün sayılarınız
- Sigortalılık başlangıç tarihiniz
- 18 yaş altı çalışmalarınız Görünmeli.
- 18 Yaş Altı Sürelerin Kontrolü: Eğer 18 yaş altında çalışmanız varsa, bunun kurumunuza bildirildiğinden emin olun. Bazı SGK il müdürlükleri bu süreleri bildirmiyor, mutlaka kontrol edin.
- İntibak Hesabı: Eğer Emekli Sandığı'na tabi memursanız ve SSK geçmişiniz varsa, intibak hesabınızın doğru yapıldığından emin olun. 18 yaş altı sürelerin intibaka dahil edilmediğini kontrol edin.
- Kazai Rüşt Belgesi: Eğer kazai rüşt kararınız varsa, bu belgeyi mutlaka kurumunuza ibraz edin ve dosyanıza işlendiğinden emin olun.
- Yaş Düzeltmesi: Eğer doğum tarihinizde düzeltme yaptıysanız veya yapmayı düşünüyorsanız, bunun emeklilik hesabınıza etkisini öğrenin. 18 yaş sonrası düzeltmeler geçerli olmayabilir.
- Emeklilik Simülasyonu: Kurumunuzdan emeklilik tarihlerinizi ve tahmini aylık tutarınızı öğrenin.
Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar
1. Erken İstifa Riski: Hizmet sürenizi yanlış hesaplayarak erken istifa ederseniz, emeklilik başvurunuz reddedilebilir ve göreve iade edilebilirsiniz.
2. İntibak Hatasları: 18 yaş altı sürelerinizin yanlışlıkla intibaka dahil edilmesi durumunda, emekli olduktan sonra SGK bu hatayı tespit edebilir ve emekliliğiniz iptal edilebilir.
3. Yaş Düzeltmesi Zamanlaması: 18 yaş sonrası yapılan yaş düzeltmeleri emeklilikte geçerli olmadığı için, yaş düzeltmesi yapacaksanız mutlaka 18 yaşından önce yapın.
4. Belgelerinizi Saklayın: Tüm SSK hizmet belgelerinizi, bordro fotokopilerinizi, iş sözleşmelerinizi saklayın. İhtilaf durumunda bunlara ihtiyaç duyabilirsiniz.
5. Yazılı Bilgi Alın: Kurumunuzdan veya SGK'dan aldığınız tüm bilgilerin yazılı olmasına özen gösterin. Sözlü bilgiler yeterli değildir.
Sıkça Sorulan Sorular
S: 17 yaşında çalıştım ama prim ödendim, bu süreler sayılır mı? C: SSK sigortalısıysanız prim gün sayısına sayılır ama sigortalılık başlangıcınız 18 yaşınızı doldurduğunuz tarih olur (1981 sonrası başlayanlar için). Memur olduğunuzda bu süreler hizmetinize sayılır ama intibaka dahil edilmez.
S: Kazai rüşt kararı almak şart mı? C: Hayır, şart değil. Ancak kazai rüşt kararı varsa 18 yaş altı çalışmalarınız tam olarak tüm haklardan yararlanır.
S: 18 yaş sonrası yaş düzelttim, emekliliğim etkilenir mi? C: Evet, 18 yaş sonrası yapılan yaş düzeltmeleri emeklilikte geçerli sayılmaz. İlk sigortalılık tarihinizdeki yaşınız esas alınır.
S: SGK 18 yaş altı çalışmamı bildirmiyor, ne yapmalıyım? C: SGK il müdürlüğüne dilekçe ile başvurun ve bu sürelerin kurumunuza bildirilmesini talep edin. Bu sürelerin hizmetinize sayılması gerektiğini belirtin.
S: Emekliliğim iptal edilirse ne olur? C: Göreve iade edilirsiniz ve eksik süreyi tamamlamanız gerekir. Aldığınız emekli maaşlarının geri ödenmesi istenebilir.
Sonuç: Önemli Hatırlatmalar
18 yaş altı çalışma süreleri konusu karmaşık görünse de aslında temel prensipler nettir:
Memurlar İçin Özet:
- 18 yaş altı SSK çalışmaları → Hizmet süresine sayılır ✓
- 18 yaş altı SSK çalışmaları → Yaş grubu tespitinde sayılır ✓
- 18 yaş altı SSK çalışmaları → İntibak işleminde sayılmaz ✗
- Kazai rüşt kararı varsa → Her şeyde sayılır ✓✓✓
SSK Sigortalıları İçin Özet:
- 18 yaş altı çalışmalar → Prim gün sayısına eklenir ✓
- 1 Nisan 1981 öncesi sigortalılar → Yaş sınırı yok ✓
- 1 Nisan 1981 sonrası sigortalılar → Sigortalılık başlangıcı 18 yaş ✓
- Her durumda → Primler prim gün sayısına sayılır ✓
Son Uyarılar:
- Bu konu emekliliğinizi doğrudan etkileyen hayati bir konudur
- Kurumunuzdan mutlaka yazılı bilgi alın
- Emeklilik öncesi tüm hesaplarınızı kontrol edin
- 18 yaş altı çalışmalarınızın kayıtlarda olduğundan emin olun
- Kazai rüşt kararınız varsa mutlaka belgelendirin
- Yaş düzeltmesi yapacaksanız 18 yaş öncesi yapın
- SGK ve kurumunuzla iletişimde yazılı kayıt tutun
- İhtilaf durumunda hukuki yardım alın
Önemli Yasal Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve kesinlikle yasal danışmanlık yerine geçmez. Her kişinin durumu kendine özgüdür ve farklı detaylar içerebilir. Kişisel durumunuzla ilgili kesin ve bağlayıcı bilgi için mutlaka Sosyal Güvenlik Kurumu'na başvurunuz.
