Diploması sahte çıkan öğretmenden ek ders, maaş geri alınabilir mi?
Danıştay 12. Dairesi, sahte mezuniyet belgesiyle memuriyete başlayan bir personel hakkında düzenlenen kamu zararı bildiriminin, idare tarafından gerekli inceleme yapılmadan tesis edildiğini belirterek, işlemin iptaline dair mahkeme kararını onadı. Kararda, idarenin “somut tespit yükümlülüğü” ve “usule uygun zarar belirleme” zorunluluğu sert bir dille vurgulandı.
Olay
Davalı idare, personelin memuriyete girişte sunduğu diplomanın sahte olduğunun anlaşılması üzerine adına kamu zararı bildirimi düzenledi ve tüm maaş ödemelerini zarar olarak kaydetti. Davacı ise bildirimin hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek dava açtı.
Yerel Mahkeme
İdare Mahkemesi, idarenin zararı belirlerken hiçbir ayrıntılı inceleme yapmadığını, zararın hangi döneme, hangi ödemelere, hangi hukuki kritere dayandığının somutlaştırılmadığını tespit ederek işlemi iptal etti.
Danıştay’ın İncelemesi
Danıştay 12. Dairesi, yerel mahkeme kararını yerinde bularak şu tespitleri yaptı:
Sahte diploma tespiti, tek başına kamu zararının tüm ödemeler olarak kabul edilmesi için yeterli değildir.
5018 sayılı Kanun, Kamu Zararı Tebliği ve ilgili mevzuat gereği idarenin olay bazlı, somut ve hesaplanabilir bir zarar belirlemesi zorunludur.
“Varsayıma dayalı” zarar belirleme hukuka aykırıdır.
Kamu zararı işlemleri, yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurları yönünden eksiksiz olmak zorundadır.
Sonuç
Danıştay, kamu zararı bildiriminin usulüne uygun tespit yapılmadan tesis edildiği gerekçesiyle iptal hükmünü onayarak kesinleştirdi.
Bu karar, benzer işlemlerde idarelere usul ve ispat yükü konusunda açık bir uyarı niteliği taşımaktadır.
Danıştay 12. Daire Başkanlığı 2018/2626 E. , 2023/3609 K.
"İçtihat Metni"
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONİKİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/2626
Karar No : 2023/3609
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- … Bakanlığı
2- … Kaymakamlığı
VEKİLLERİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E: …, K: … sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: ................................................................ilçesi, … İlkokulunda sınıf öğretmeni olarak görev yapmakta olan davacının, mezuniyet belgesinin sahte olduğundan bahisle atama kararnamesi iptal edilerek, öğretmen olarak görev yaptığı 02/03/2006 - 20/10/2016 tarihleri arasında ödenmiş olan maaş, ek ders ve diğer ödemelerin toplam tutarı olan 269.565,38-TL'nin yasal faiziyle birlikte geri ödenmesinin istenilmesine ilişkin ............................................. Kaymakamlığının … tarih ve … sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:… , K:… sayılı kararla; davacının sahte geçici mezuniyet belgesi ile memuriyete girmesinin gerçek dışı beyanından kaynaklandığı anlaşıldığından, hukuka aykırı olarak memuriyete girmiş olması nedeniyle kendisine ödenen meblağın, Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararı uyarınca, süre aranmaksızın, her zaman geri alınabilmesinin mümkün olduğu, bu durumda, davacının yapmış olduğu öğretmenlik süreleri içerisinde ödenmiş olan maaş, ek ders ve diğer ödemelerin toplam tutarı olan 269.565,38-TL'nin yasal faiziyle birlikte geri ödenmesinin istenilmesine ilişkin Şalpazarı Kaymakamlığının … tarih ve … sayılı işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davalı idare tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını gerektirecek nitelikte görülmediği gerekçesiyle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Aynı konuda … Asliye Hukuk Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında halen derdest olan alacak davasının bulunduğu, Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğrenci İşlerinden aldığı ve kendilerinin vermediklerini iddia ettikleri geçici mezuniyet belgesini ıslak imzalı ve mühürlü olarak bizzat kendisinin öğrenci işlerinden aldığı, anılan Üniversite tarafından verilmediği iddia edilen belgenin alındığı tarihten memuriyet görevinden ihraç edildiği tarihe kadar, usulsüz olduğundan hiçbir aşamada haberinin olmadığı, bu nedenle, Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararı uyarınca açık bir hatası, gerçek dişi bir beyanı ve hilesinin söz konusu olmadığı, ücretli öğretmenlikle birlikte 12 yıl boyunca devletine başarı ile hizmet ettiği, öğrencilerini elinden geldiği kadar vatanına, milletine, ailesine saygılı ve ahlaklı bireyler olarak yetiştirmeye çalıştığı, göreve başladığı tarihten ihraç olduğu tarihe kadar teftiş için okula gelen bütün müfettişlerden 90 ve üzeri puanlar aldığı, başarı belgesi ile ödüllendirildiği, çalıştığı 12 yılın her döneminde emek vererek çalıştığı, mezuniyet belgesinin sahte olduğundan bahisle görevine son verilmiş olması, vermiş olduğu hizmetleri ortadan kaldırmadığından, verilen hizmet karşılığı ödenen ücretlerin geri istenilmesinin hak ve hukuka aykırı olduğu, kaldı ki işbu konu hakkında açılmış davanın, … Ağır Ceza Mahkemesinin E:… sayılı dosyada dava halen devam ettiği, bu davanın sonucunun beklenmesi gerekirken, karar verilmesinin de yerinde olmadığı ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Dava konusu işlemin hukuka ve kanuna uygun olduğu belirtilerek, temyiz istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Bölge İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onikinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Trabzon ili, Şalpazarı ilçesi, … İlkokulunda sınıf öğretmeni olarak görev yapmakta olan davacının, mezuniyet belgesinin sahte olduğundan bahisle atama kararnamesi iptal edilerek, 02/03/2006 ile 15/08/2014 tarihleri arasında … İlkokulunda, 15/08/2014 ile 20/10/2016 tarihleri arasında … İlkokulunda yapmış olduğu öğretmenlik görevi karşılığında kendisine ödenmiş olan maaş, ek ders ve diğer ödemelerin toplam tutarı olan 269.565,38-TL'nin yasal faiziyle birlikte geri ödenmesinin istenilmesine ilişkin Şalpazarı Kaymakamlığının … tarih ve … sayılı işleminin iptali istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; idari işlemler hakkında, yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından iptal davası açılabileceği belirtilmiş, aynı Kanun'un 14. maddesinde; dava dilekçeleri üzerinde yapılacak ilk incelemede idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlemin dava konusu olup olmadığının inceleneceği, 15. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde ise; kesin ve yürütülmesi gereken nitelikte olmayan işleme karşı açılan davanın reddedileceği hükme bağlanmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 1. maddesinde, Kanun'un amacının; kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak üzere kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemek olduğu belirtilmiş; 71. maddesinin birinci fıkrasında, kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel ve eksilmeye neden olunması olarak tanımlanmış; üçüncü fıkrasında, kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararının, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edileceği; dördüncü fıkrasında, kamu zararının, bu zarara neden olan kamu görevlisinden veya diğer gerçek ve tüzel kişilerden tahsiline ilişkin usul ve esasların Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak Yönetmelikle düzenleneceği hükme bağlanmış; ikinci fıkrasının (g) bendinde de, mevzuatında öngörülmediği hâlde ödeme yapılması, kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak durumlardan biri olarak düzenlenmiştir.
Anılan Kanun hükmüne dayanılarak yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinin birinci fıkrasında, kamu zararlarının 6. maddede belirtilen hususlar göz önünde bulundurulmak suretiyle a) Kontrol, denetim veya inceleme, b) Sayıştayca kesin hükme bağlama, c) Adlî, idarî veya askerî yargılama sonucunda tespit edileceği; dördüncü fıkrasında, yargı kararları ve Sayıştay ilâmlarıyla tespit edilen kamu zararı alacakları ile değerlendirme sonucunda takip ve tahsiline karar verilen alacakların, merkezde strateji geliştirme birimlerince, taşrada ise takibe yetkili idare birimince takip edileceği; aynı Yönetmeliğin 12. maddesinde de kamu zararından doğan alacakların, sorumlulardan ve/veya ilgililerden, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte tahsil edileceği, tespit edilen kamu zararlarının a) Rızaen ve sulh yolu ile ödenmek, b) 22/4/1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanunu hükümlerine göre takas yapılmak, c) 2004 sayılı Kanun hükümleri uygulanmak suretiyle tahsil edileceği düzenlenmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdari işlemin icrai (yürütülebilir) nitelikte kabul edilmesi için ilgililerin hukuksal durumunda değişiklik meydana getirmesi, ilgilileri hukuksal yönden etkilemesi gerekmektedir. Ayrıca idari işlemin icrailik unsurunu değerlendirirken işlemin "kesin" ve "nihai" olması hususları üzerinde de durulması gerekmektedir.
Danıştay yerleşik içtihatlarında, kesin ve yürütülmesi zorunlu, idari davaya konu edilebilecek işlemlerin, idarenin kamu gücüne dayanarak, tek yanlı irade beyanıyla tesis ettikleri, hukuk düzeninde değişiklik yapan, başka bir deyişle ilgililerin hukukunu etkileyen işlemler olduğu kabul edilmektedir.
Dosyanın incelenmesinden; Trabzon ili, Şalpazarı ilçesi, … İlkokulunda sınıf öğretmeni olarak görev yapmakta olan davacının, mezuniyet belgesinin sahte olduğundan bahisle atama kararnamesi iptal edilerek, 02/03/2006- 15/08/2014 tarihleri arasında Doğancı İlkokulunda, 15/08/2014-20/10/2016 tarihleri arasında Atatürk İlkokulunda yapmış olduğu öğretmenlik görevi karşılığında ödenmiş olan maaş, ek ders ve diğer ödemelerin toplam tutarı olan 269.565,38-TL'nin yasal faiziyle birlikte geri ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Buna göre; fazladan ve yersiz ödendiği iddia edilerek davacı adına borç çıkarılan tutarların geri ödenmesini öngören dava konusu işlemin, Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik uyarınca tesis edilmiş bir işlem olduğu, bu işlemle zararın rızaen ve sulhen tahsil edilememesi halinde adli yargı yoluyla tahsili cihetine gidileceğinin bildirildiği, bu haliyle dava konusu işlemin bildirim niteliği taşıdığı ve idari davaya konu olabilecek kesin ve icrai bir işlem olmadığı görüldüğünden, davacıya 02/03/2006 tarihinden bu yana haksız maaş ödemesi yapıldığından bahisle 269.565,38-TL borç çıkarılarak ödenmesinin istenilmesine ilişkin dava konusu işlemin icrai bir niteliği bulunmadığı ve idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliği taşımadığından, İdare Mahkemesince, davanın incelenmeksizin reddine karar verilmesi gerekirken, davanın esası incelenerek davanın reddine karar verilmesinde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu durumda; davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararının yukarıda belirtilen gerekçeyle onanması gerekmektedir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davavının temyiz isteminin reddine,
2. Davanın reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının yukarıda belirtilen gerekçe ile ONANMASINA,
3. Temyiz giderlerinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına,
4. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 50. maddesi uyarınca, bu kararın taraflara tebliğini ve bir örneğinin de … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin gönderilmesini teminen dosyanın … İdare Mahkemesine gönderilmesine, kesin olarak 20/06/2023 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
(X) KARŞI OY :
Temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararının aynen onanması gerektiği görüşüyle aksi yöndeki çoğunluk kararına katılmıyorum.
