Anayasa Mahkemesi, Hazine ve Maliye Bakanlığı Teşkilat Düzenlemesini Kısmen İptal Etti
Anayasa Mahkemesi (AYM), 2 Temmuz 2024 tarihli ve (161) sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin (CBK) Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Gelir İdaresi Başkanlığı'nın (GİB) teşkilat yapılanmasına dair bazı hükümlerini inceleyen davada önemli kararlar aldı.
126 milletvekili tarafından açılan iptal davasında; defterdarların konumu, uzman unvanlarındaki değişiklik, personel atamaları ve kadro işlemleri ele alındı.
İPTAL EDİLEN HÜKÜMLER
Mahkeme, kararnamenin iki temel maddesini Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti:
-
"Defterdar, ilde Bakanlığın en büyük memuru ve teşkilat amiridir" hükmü iptal edildi. Mahkeme, bu düzenlemenin, il ve ilçe idaresinde vali ve kaymakamın üstünlüğünü düzenleyen 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nda “açıkça düzenlenmiş bir konuya” müdahale ettiğine hükmetti. Anayasa’nın 104. maddesinin 17. fıkrası uyarınca, kanunda açıkça düzenlenen konularda CBK çıkarılamayacağı vurgulandı. Bu hüküm oybirliğiyle iptal edildi.
-
Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı defterdarların Hazine ve Maliye Bakanlığı taşra teşkilatındaki işlemlerinden görevli olması ve sorumlu tutulması iptal edildi. Mahkeme çoğunluğu, kamu görevlilerinin görev ve sorumluluklarının Anayasa’nın 128. maddesi gereği “münhasıran kanunla” düzenlenmesi gerektiğini belirterek, bu konunun CBK ile düzenlenemeyeceğine karar verdi. İptal hükmü, oy çokluğuyla alındı. Ancak, Başkanvekili Basri Bağcı ve altı üye karşı oy kullanarak, bu düzenlemenin bakanlık teşkilatının ayrılmaz bir parçası olduğunu ve CBK ile düzenlenebileceğini savundu. İptal kararının hukuki boşluk yaratmaması için Resmi Gazete'de yayımından 6 ay sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı.
RET EDİLEN İPTAL TALEPLERİ
Mahkeme, davacı vekillerin diğer taleplerini ise çoğunlukla reddetti:
-
Uzman unvanı değişikliği ("Defterdarlık Uzmanı"nın "Muhasebe Uzmanı" olması): İptal talebi, oy çokluğuyla reddedildi. Çoğunluk, bu düzenlemenin "yürütme yetkisine ilişkin" ve personel istihdamına dair olduğunu, Anayasa’da kanuna bırakılmış bir konu olmadığını belirtti. Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım ve Yusuf Şevki Hakyemez karşı oy kullandı.
-
Personel nakil ve atama usulü: Teşkilat değişikliği nedeniyle mülga defterdarlıklardaki personelin yeni birimlere atanmasında 375 sayılı KHK’nın ilgili maddesinin uygulanmasını öngören geçici madde hükmünün iptali talebi reddedildi.
-
Kadro ihdas ve iptalleri: Kararname ile Hazine ve Maliye Bakanlığı ve GİB’e ait binlerce kadronun iptali ve yeniden ihdas edilmesini düzenleyen liste ve hükümlerin iptali talepleri de reddedildi. Mahkeme çoğunluğu, kadro düzenlemelerinin bakanlık teşkilat yapısına ilişkin olduğunu ve CBK ile düzenlenebileceği görüşünü benimsedi. Yine Gökcan, Yıldırım ve Hakyemez bu kararlara karşı oy kullandı.
KARŞI OYLAR VE HUKUKİ TARTIŞMA
Kararda dikkat çeken nokta, özellikle kadro ihdası ve uzman unvanı değişikliği konularında üç üyenin (Gökcan, Yıldırım, Hakyemez) sürekli karşı oy kullanması oldu. Bu üyeler, kadro düzenlemelerinin ve personel statülerine ilişkin hususların Anayasa’nın 104. maddesinin 17. fıkrası uyarınca CBK ile düzenlenemeyeceği, kamu hizmetine girme hakkı (Anayasa Md. 70) ve kamu görevlilerinin özlük hakları (Anayasa Md. 128) gibi kanunla düzenlenmesi gereken alanlara girdiği görüşünü savundu.
