Memurlar Fazla Çalışma Karşılığı Nasıl İzin Alır?
Soru: “Geçen ay Cumartesi günleri toplamda 20 saat fazla mesai yaptım. Fazla çalışma karşılığı mesai ücreti ödenmiyor. Bunları nasıl izne çevirebilirim, hangi haklarım var? Bu izinleri kullanmazsam yanar mı?”
Yoğun dönemlerde fazla çalışan binlerce memurun merak ettiği soruların yanıtlarını mevzuat çerçevesinde tek tek ele aldık.
Devlet memurlarının kanuni çalışma saatleri dışında yaptıkları fazla çalışmalar karşılığında sahip oldukları izin hakları, uygulamada en çok tereddüt yaşanan konular arasında yer alıyor. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenen bu hak, özellikle iş yükünün arttığı dönemlerde memurlar açısından hayati önem taşıyor.
Fazla Çalışma Nedir? Yasal Dayanak Ne Diyor?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 99’uncu maddesi, memurların haftalık çalışma süresini genel olarak 40 saat olarak belirliyor. Bu süre, Cumartesi ve Pazar günleri tatil olacak şekilde düzenleniyor. Ancak hizmetin ve kurumun özelliklerine göre özel kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri veya yönetmeliklerle farklı çalışma süreleri belirlenebiliyor.
Fazla çalışmaya ilişkin temel düzenleme ise Kanun’un 178’inci maddesinde yer alıyor. Buna göre kurumlar, ihtiyaç halinde personelini fazla çalışma ücreti ödemeksizin günlük çalışma saatleri dışında çalıştırabiliyor. Bu durumda memura, yaptığı fazla çalışmanın her 8 saati için 1 gün izin verilmesi gerekiyor.
Her 8 Saat Fazla Çalışmaya 1 Gün İzin
Fazla çalışma karşılığı izin hesabı mevzuat açısından nettir:
Memurun yaptığı her 8 saatlik fazla çalışma, 1 gün izin hakkı doğurur.
Örneğin bir memurun toplamda 16 saat fazla çalışma yapması halinde, karşılığında 2 gün izin kullanma hakkı bulunmaktadır.
Ancak bu konuda önemli bir sınırlama söz konusudur. Fazla çalışma karşılığı verilen iznin en fazla 10 günlük kısmı, yıllık izinle birleştirilerek aynı yıl içinde kullandırılabilir. Daha açık ifadeyle, yıllık izinle birlikte kullanılabilecek fazla çalışma izni 10 günü aşamaz.
Fazla Çalışma İzni Bir Sonraki Yıla Devreder mi?
Mevzuatta, fazla çalışma karşılığı verilen iznin ertesi yıla devretmesine engel bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle memurlar, kullanamadıkları fazla çalışma izinlerini bir sonraki yıl da kullanabilirler.
Ancak burada kritik bir noktaya dikkat edilmelidir. Yıllık izin uygulamasında olduğu gibi, cari yıl ve bir önceki yıl haricindeki izin hakları düşmektedir. Dolayısıyla fazla çalışma karşılığı kazanılan izinlerin de süresiz bir hak olmadığı unutulmamalı, zamanında kullandırılması sağlanmalıdır.
Mevzuatta Belirsizlik Yaratan Noktalar
1975 yılında yürürlüğe giren “Fazla Çalışmanın Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik” ve ilgili kanun hükümleri incelendiğinde, uygulamada tereddüt yaratan bazı boşluklar dikkat çekmektedir.
Örneğin;
-
Cumartesi veya Pazar günü çalıştırılan bir memur açısından, o gün yapılan çalışmanın fiilen çalışılan süre kadar mı, yoksa azami 8 saat üzerinden mi fazla çalışma sayılacağı,
-
Görev yerine ulaşım için yolda geçen sürelerin fazla çalışma kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği,
gibi hususlar mevzuatta açık şekilde düzenlenmiş değildir. Bu durum, kurumlar arasında farklı uygulamalara ve personel açısından hak kayıplarına yol açabilmektedir.
Mevzuatın Güncellenmesi Kaçınılmaz
1960’lı ve 1970’li yıllarda yürürlüğe giren bu düzenlemelerin, günümüz çalışma hayatı ve kamu personel rejimiyle tam anlamıyla örtüştüğü söylenemez. Mevzuatta artık mevcut olmayan Devlet Personel Uzmanları ve Devlet Bütçe Uzmanları gibi unvanlara yapılan atıflar, düzenlemelerin güncelliğini yitirdiğinin açık göstergesi niteliğindedir.
Kamu personel yönetimindeki parçalı yapıdan kaynaklanan bu tür aksaklıkların giderilmesi, hem memurlar hem de idare açısından daha öngörülebilir ve hakkaniyetli bir uygulama zemini oluşturacaktır.
Sonuç olarak, memurların fazla çalışma karşılığı izin alma hakkı 657 sayılı Kanun ile güvence altındadır. Memurlar, yaptıkları her 8 saatlik fazla çalışma için 1 gün izin kazanır; bu iznin bir kısmını yıllık izinle birleştirebilir ve kalan kısmını ertesi yıla devredebilir.
Ancak izinlerin süresiz olmadığı, belirli süre sonunda düşebileceği unutulmamalı; hak kaybı yaşanmaması için personel birimleriyle koordinasyon içinde hareket edilmelidir.
