Ön ödeme usul ve esasları kapsamında avans işlemleri hakkında daha önceki paylaşımda bilgi vermiştik. Bu yazımızda ise kredi konusunda bilgi vermeye çalışacağız.
Bir ön ödeme usulü olan kredi de avans gibi 5018 sayılı yasanın 35. maddesinde düzenlenmiştir. 5018 sayılı yasanın 35. maddesinde kredi işleminin kanunda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek durumlarda uygulanabileceğini ifade edilmiştir. Bunun dışındaki durumlarda ise idareler satın almalarda normal prosedürü izleyerek önce alım yapıp daha sonra ödeme yapacaklardır. Kredi işlemi için yapılması için ayrıca, harcama yetkilisinin uygun görmesi ve bu iş için bütçede ödeneğin bulunması gerekmektedir. Ayrıca, ödeneğin de kredi işleminin mahsubu bitene kadar saklı tutulması gerekmektedir.
Mutemet Görevlendirilmesi ve Önemli Hususlar
Kredi işlemleri de avans gibi harcama yetkilileri tarafından görevlendirilecek olan mutemetler tarafından yürütülür. Harcama yetkilisince bir personel mutemet olarak görevlendirildikten sonra belirlenen mutemedin adı, soyadı, görev unvanı, T.C. kimlik veya vergi kimlik numarası ve imza örneği bir yazı ile muhasebe birimine bildirilmesi gerekir. Mutemet değişikliğinde de aynı usul ile bildirimde bulunulmalıdır. Muhasebe birimine yapılacak bildirim yazısı da harcama yetkilisince yazılır.
Her harcama birimi için bir mutemet görevlendirilmesi asıl olup, ancak zorunluluk bulunması halinde harcama yetkililerinin; taşıtların akaryakıt, yağ, bakım, onarım ve işletme giderlerinde; bir bütün oluşturmakla birlikte alınacak mal veya yapılacak işle ilgili olarak ayrı yerlerde sonuçlandırılması gereken vergi ve benzeri ödeme yükümlülüklerin yerine getirilmesinde; alman mala ilişkin yükleme, boşaltma ve gümrük işlemleri gibi özellik arz eden işlere ilişkin giderlerde ayrı mutemet görevlendirilmesi ile verilen avansa ilişkin iş bitirmeden bir başka iş için kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılması gereken hallerde, ayrı bir harcama yetkilisi mutemedi görevlendirilebilmesi mümkün bulunmaktadır. Verilen avansa ilişkin iş bitirilmeden bir başka iş için kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılması gereken hallerde, ayrı mutemet görevlendirilebilir.
Bir mutemet tarafından alınan kredinin başka bir mutemede devri mümkündür. Devir işlemi harcama yetkisinin yazılı izni ile birlikte yeni mutemedin imza örneği de muhasebe birimine gönderilerek, kredi kaydının yeni mutemet adına yapılması sağlanır. Banka nezdinde açılan kredilerin devrinde yeni mutemedin imza örneği ayrıca bankaya da gönderilir.
Kredi Nasıl Ödenir?
Kredi doğrudan mutemede verilmez. Kredi işlemlerinde mutemede nakden para verilmediği gibi şahsi hesabına da aktarılmaz. Krediler mutemet adına 8/12/2016 tarihli ve 29912 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kamu Haznedarlığı Genel Tebliğinde belirtilen kamu sermayeli banka, Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. (PTT) veya muhasebe birimi nezdinde kredi açılması suretiyle yapılabilir. Mutemet, mal veya hizmet alınan kişi veya kuruma ödeme yapılması için kredi ödeme talimatı düzenleyip bankaya, PTT'ye veyahut muhasebe birimine gönderilir. Muhasebe birimi ya da banka, kredi ödeme talimatında belirtilen tutar şartlar oluştuğunda alacaklının kendisine veya yetkili temsilcisine ödeme yapar ya da banka hesabına aktarır.
Bunun dışında Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ ekinde sayılan kurumlara yapılacak ödemelerde ise kredi idarelerin hesabına doğrudan aktarılır. Tebliğ ekinde yer alan idarelerin hesabına yapılan aktarmalarda mal veya hizmet alımı yapılmadan önce para kurumların hesabına aktarılır.
Devlet Malzeme Ofisi'nin dışında hesabına doğrudan aktarma yapılacak kurumlar ise aşağıda yer almaktadır.
1- Devlet Malzeme Ofisi,
2- Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ve Müesseseleri (kömür alımları için),
3- Türkiye Taşkömürü Kurumu ve Müesseseleri (taşkömürü alımları için),
4- Türkiye Elektrik Üretim, İletişim A.Ş. ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ile Müesseseleri (elektrik enerjisi alımları için),
5- Orman İşletme Müdürlükleri (yakacak odun, tomruk ve kereste alımları için),
6- Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi (pul alımları, posta ücret makinesine bağlanacak krediler dahil, abone ve hizmet bedelleri hariç),
7- Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ve Müesseseleri,
8- Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. ve bağlı ortaklıklarından faaliyet konusundaki tüm mal ve hizmet alımları,
9- Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü (resmi mühür ve soğuk damga için),
10- Kamu İhale Kurumu (ilan giderleri için),
11- Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü (Cari yıl taahhüt tutarının en fazla %50 si).
12- Basın İlan Kurumu (ilan giderleri için),
13- Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü,
14- Türkiye Atom Enerjisi Kurumu,
15- Milli Eğitim Bakanlığı Ders Aletleri Yapım Merkezi Müdürlüğü (ders araç ve gereçleri ile derslik donatım eşya giderleri için),
16- Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanlığı,
17- Türkiye İş Kurumu (masraf karşılıkları için),
18- Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (su analiz giderleri için)
19- Türk Standardları Enstitüsü.
Bu listede yer alan kurum ve kuruluşlardan özelleştirilenler ise otomatik olarak listeden çıkarılmış sayılır. Tebliğ ekinde yer almamakla birlikte, ilgili kurum ve kuruluşun mevzuatında ödemenin peşin yapılacağına dair hüküm bulunması halinde kredi tutarının doğrudan ilgili kuruluşun banka hesabına aktarılması hususunda Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Kredi Açılmak Suretiyle Yapılabilecek ön ödemeler
Harcama yetkilisi tarafından kredi şeklinde ön ödeme yapılması uygun görülen giderler ile avans sınırlarını aşan giderler için kredi açılabilir. Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin "Ön ödeme yapılabilecek gider türleri" başlıklı 6 maddesinde;....
b) Kredi açılmak suretiyle yapılacak ön ödemeler:
1) Dairesinin göstereceği lüzum ve harcama yetkilisinin onayı ile mutemetler adına banka, ptt veya muhasebe birimi nezdinde kredi açtırılabilir.
2) Kamu kurum ve kuruluşlarının yurtdışı teşkilatlarınca yabancı ülkelerde yapılacak satınalmalar için, mutemetler adına gerektiğinde yerel bankalardan birinde kredi açtırılabilir.
3) Yabancı ülkelerden yapılacak satınalmalar için, dairesinin göstereceği lüzum üzerine, ilgili mevzuatı gereğince Türkiye’de bankacılık faaliyetine izin verilen banka veya özel finans kuruluşları nezdinde akreditif karşılığı kredi açtırılır. Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde akreditif karşılığı krediler merkez birimlerince açılır.
Açılmış akreditiflere ilişkin kredi artıkları ertesi yıla devredilmekle birlikte ödenekleri iptal olunur. Devredilen akreditif karşılığı kredi artıklarının karşılığı, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanı, bu Yönetmelik kapsamındaki diğer kamu idarelerinde ise üst yönetici tarafından idare bütçesinin ilgili tertibine ödenek kaydolunur.
Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince açılacak kredilerden tutarı merkezi yönetim bütçe kanununda gösterilen limiti aşanlar için ayrıca Bakanlık izni aranır. Buna ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir." denilmektedir.
Mahkeme harç ve giderleri ile askerlik hizmetini yerine getirmesi gereken yükümlülerin sevki sırasındaki iaşe bedeli ve taşıma giderlerinin ödenmesi için de kredi açılabilir. Açılan krediden kamu idaresi ile banka veya PTT arasında yapılan protokol hükümlerine göre hak sahiplerine yapılacak ödemelerde kredi ödeme talimatı düzenlenmez.
Kredi Açılması İzni
Kredilerde üst limit bulunmamakla birlikte belli bir limitin üzerinde kredi açılması için izin alınması gerekmektedir. Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 6’ncı maddesinde, belli tutarların üzerindeki krediler için,Maliye Bakanlığından izin alma şartı getirilmiştir.
5018 sayılı yasa gereği, harcama yetkilileri kredi izin taleplerinde ön ödeme yapılmasını öngören ilgili kanun ve madde numarası ile ivedilik veya zorunluluk gerekçelerini mutlaka belirtmek zorundadır.
Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince
a) Posta Maddeleriyle Telgraf Ücretlerinin Ödeme Şeklini Gösterir Yönetmelik gereğince; T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatından alınacak posta pulları ile posta ücreti ödeme makinelerine yükletilecek limitlere ilişkin posta ücreti giderleri,
b) Okul pansiyonları hesabından yapılacak, pansiyonların çeşitli ve ivedi giderleri,
c) Kamu İhale Kurumuna ödenecek ilan giderleri,
ç) Parasal Sınırlar ve Oranlar Hakkında Genel Tebliği eki Tablo 2’de belirtilen tutara kadar olan, elektronik kartlara yükletilecek doğalgaz ve su giderleri.
yukarıda belirtilen belirtilen kamu idarelerinden yapılacak alımlar için kredi izni aranmaz.
Elektronik sayaç/kartlara yükletilen doğalgaz, su, ulaşım ve benzeri giderler
Kamu kurum ve kuruluşlarınca veya kamu kurum ve kuruluşlarının denetim ve gözetimi altında özel hukuk tüzel kişilerince sunulan ve bedeli peşin ödenerek elektronik sayaç/kartlara yükletilen kredi tutarında tüketimi sağlanan doğalgaz, su, ulaşım ve benzeri giderler için ilgili kamu ya da özel kuruluşa kredi şeklinde ön ödeme yapılabilir. Bu amaçla harcama yetkilisi mutemedi adına açılan kredi tutarı, muhasebe birimince doğrudan kuruluşun banka hesabına aktarılır.
Harcama yetkilisi mutemedi, kredi tutarının ilgili kuruluşun banka hesabına intikal ettirildiğine ilişkin bankadan alacağı dekontun bir örneği ile varsa krediden kesilen damga vergisi karşılığında düzenlenen muhasebeleştirme belgesinin onaylı bir örneğini, adlarına düzenlenmiş yetki belgesiyle birlikte ilgili kuruluşa verir.
İlgili kuruluşça, banka dekontunda gösterilen nakit ile kesilmiş ise onaylı muhasebe işlem fişinde gösterilen damga vergisi toplamı kadar doğalgaz, su, ulaşım ve benzeri giderler karşılığı tutar kuruma ait elektronik karta yüklenir ve düzenlenen fatura ile birlikte mutemede teslim edilir.
Kredilerde Mahsup Süresi
Kredi olarak alınan tutarlar mevzuatta özel bir düzenleme yok ise üç ay içinde mahsup edilmek zorundadır. Mutemetler harcadıkları tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri muhasebe yetkilisine verip varsa artan tutarın kurumun hesaplarına aktarılması suretiyle hesaplarını kapatmak zorundadırlar. Mahsup süresinin hesabında kredinin verildiği açıldığı gün esas alınır. Kapatma işlemi kredinin verildiği güne tekabül eden günün mesai saati bitiminde; sürenin bittiği ayda kredinin verildiği güne tekabül eden gün yoksa, süre o ayın en son günü sona erer. Mutemetler işin tamamlanmasından sonra, üç aylık süreyi beklemeden, üç iş günü içerisinde kredi artığını iade etmek ve hesabını kapatmak zorundadır. Yani, alınan kredi iş tamamlanmışsa 3 iş gün içerisinde iş tamamlanamamışsa 3 ay içerisinde mahsup edilmek zorundadır. Kredinin yeni bir mutemede devri halinde mahsup süresi devreden mutemedin avansı aldığı tarihe göre hesaplanır.
Mutemetler, mali yılın sonunda yukarıda belirtilen sürenin dolmasını beklemeksizin, mahsubunu yapmadıkları harcamalara ait belgeleri muhasebe yetkilisine verip, artan tutarı iade ederek hesabını kapatmakla yükümlüdürler.
Yıl sonunda kapatılmayan kredilerin en geç mahsup döneminde kapatılması gerekmektedir. Muhasebe birimine verilen mahsup belgelerinden incelenmesi yıl sonuna kadar tamamlanamayan ya da hizmetin gördürüldüğü veya işin yaptırıldığı, ancak belgelerin mahsup döneminde verileceği, ilgili idare tarafından mali yılın sonuna kadar muhasebe birimine yazılı olarak bildirilen krediler mahsup dönemine aktarılarak mahsuplaşma işlemleri bu dönem içinde yapılmaktadır.
Güncelleme Tarihi: 19 Şubat 2022, 11:11
