5018 Sayılı Yasaya Göre Üst Yönetici

Üst yönetici kamu mali yönetimi sistemimizin önemli aktörlerinden birisidir. Harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi ve muhasebe yetkilisi ile birlikte üst yönetici de  5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile mali sistemimize giren görevlilerdendir. 5018 sayılı yasa üst yöneticilere daha çok mali sistemimizin yönetim sorumluluğunu vermiş olup üst yöneticilere bu çerçevede önemli görev ve sorumluluklar yüklemiştir.

Üst Yönetici Kimdir?

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 11 inci maddesinde kimlerin üst yönetici olduğu hükme bağlanmıştır. Söz konusu maddeye göre; üst yöneticiler, 2018/5 Cumhurbaşkanlığı Genelgesine göre Bakanların kendilerine doğrudan bağlı hizmet birimleri bakımından, bakan yardımcılarının ise kendilerine bağlı hizmet birimleri bakımından bakanlık en üst yöneticisi sayılması, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 11 inci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Genelgeye göre bakanlar kendilerine doğrudan bağlı hizmet birimlerinin üst yöneticisi sayılmış ,aynı şekilde bakan yardımcıları da kendilerine doğrudan bağlı hizmet birimlerinin üst yöneticisi olmuştur.Daha önce bakanlıklarda üst yönetici görevini bakanlık müsteşarları yürütmekteydi.Yapılan düzenlemeye göre artık bakanlıklarda bakan yardımcısı sayısı kadar üst yönetici olacak.
 

Diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Madde metninde görüleceği üzere, idarelerin üst yöneticileri tek tek belirlenmiştir. Madde metni 676 sayılı KHK ile değişmeden önce Milli Savunma Bakanlığı'nda üst yönetici Milli Savunma Bakanı idi. Ancak, KHK ile yapılan değişiklik sonrasında üst yöneticilik görevi Bakan Yardımcılarına  verilmiştir. Üst yöneticilerin kimler olduğunu tespit ettikten sonra sorumluluklarının neler olduğu konusuna değinelim.

Üst Yöneticilerin Sorumlulukları

Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından sorumludur.  Aynı şekilde, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden de sorumludurlar. Üst yöneticilerin sorumlulukları Mahalli idarelerde meclislerine diğer idarelerde ise Bakana karşıdır.

5018 sayılı yasa üst yöneticiyi harcama sürecinden sorumlu tutmamıştır. Üst yöneticiler harcama sürecinde ne müstakilen ne de müştereken sorumlu tutulmamıştır. Üst yöneticilerin hiyerarşik açıdan idarelerdeki konumları göz önünde tutulmuş ve kendilerine daha çok politika tespit etme, denetleme ve  üst amir olarak gözetim  görevleri verilmiştir.  İdarelerin bütçeleriyle optimum düzeyde verim alınacak alanları tespit edip yapılan işlemlerin gözetim ve denetimlerinin yapılması gerekmektedir.

Kanunun 11 inci maddesinde yer alan bu sorumluluk dışında üst yöneticilerin hesap verme sorumlulukları da bulunmaktadır.  Kurumun üst amiri olarak kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olması hasebiyle, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından sorumludurlar. Kamu kaynaklarının  kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından da sorumludurlar. Bu hususlardan dolayı  yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadırlar.

Görüldüğü gibi 5018 sayılı yasada üst yöneticilere, idarelerinin mali yönetim ve iç kontrol sisteminin işleyişini gözetim ve izleme görevi verilmiş; bu hususlarda ise sorumlu olduğu mercilere hesap verme mesuliyeti yüklenmiştir.  Üst yöneticilerin idarenin işleyişindeki diğer sorumlulukları da göz önüne alındığında bu işlemleri tek başlarına yapmaları düşünülemez. Üst yöneticiler, yasanın kendisine yüklediği sorumlulukların gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimleri ve iç denetçiler vasıtasıyla yerine getiriler. Üst yöneticilerin sorumluluklarını yerine getirmede önemli bir yer tutan iç kontrol ve iç denetim sistemi önemi sebebiyle ayrı bir çalışma konusu olarak incelenecektir.

Üst Yöneticilerin Yetki ve Görevleri

Kanunun 11 inci maddesinde üst yöneticinin sorumlu olduğu ifade edilen hususlar aynı zamanda üst yöneticilerin görevlerini ve yetkilerini de göstermektedir.  Bunun dışında kanunun çeşitli maddelerinde sayılmış görev ve yetkileri de bulunmaktadır. Bunları şöyle sıralayabiliriz.

-Teşkilat yapısı ve personel durumundaki karmaşıklıklar bazı idareler için harcama yetkililerinin belirlenmesinde zorluklara sebep olabilir. Bu gibi idarelerde harcama yetkilileri üst yönetici tarafından belirlenir. Maliye Bakanlığı'ndan da uygun görüş alınması gerekir.

-Yıllara sari yüklenmeler ile ertesi yıla geçecek yüklenmelere karar verir.

-Genel Yönetim kapsamındaki idarelerin topladığı gelirlerden diğer idarelere aktarılacak payların bu amaçla bütçeye konulan ödenek miktarını aşması durumunda ödenek eklemesi yapmaya üst yöneticiler yetkilidir.

-Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde her yıl idare faaliyet raporu hazırlar ve kamuoyuna açıklar.

-Kamu idarelerine yapılan şartlı bağış ve yardımların bütçede açılacak bir tertibe gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak maksadıyla ödenek kaydedilmesi üst yöneticinin uygun görmesi halinde yapılır.

-Genel bütçe kapsamı dışında kalan idarelerin Muhasebe Yetkilileri üst yönetici tarafından atanır.

-İç Denetçilerin raporunu değerlendirip gereği için ilgili birimlere ve gönderir, yıllık iç denetim programını onaylar. İç denetçi atamasını talep eder. İç denetçilerin mesleki gelişimi için gerekli önlemleri alır. Ayrıca,

-5018 sayılı yasada yer alan para cezalarını verir.

-Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda belirtilen tutara kadar olan tahsil imkanı kalmayan alacakların terkinine karar verir.

-İlgili mevzuatlar uyarınca bütçe içi ödenek aktarmalarını onaylar.

Üst yöneticilerin yetki görev ve sorumlulukları mevzuatta düzenlenmiştir. Üst yöneticilerin sorumluluğu mevzuatta yer alan özel düzenlemeler ve münferit olaylarla sınırlıdır. Dolayısıyla, bu sorumluluğu genişletmek 5018 sayılı kanunda öngörülen sistemin dışına çıkılması anlamına gelecektir. Buraya kadar yaptığımız açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, üst yöneticilerin  idari sorumlulukları daha ön plana çıkmaktadır.