Kamu Zararından Doğan Alacakların Kayıtlara Alınması ve Takibi
Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre; kamu zararından doğan alacakların takip görevi merkezde strateji geliştirme birimlerini, taşrada ise strateji geliştirme biriminin bağlı olduğu üst yöneticinin, alacağın takibi konusunda yetki verdiği birimler takibe yetkili birim olarak görev yapacaktır. Strateji geliştirme birimleri, Strateji geliştirme başkanlıkları ve strateji geliştirme daire başkanlıkları ile strateji geliştirme ve malî hizmetlerin yerine getirildiği müdürlükleri ifade eder.
5018 sayılı Kanunun 60., Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesi gereği, strateji geliştirme birimlerinin “İlgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmek” görevleri olduğu hüküm altına alınmıştır.
Kamu zararından doğan alacakların strateji geliştirme birimlerince takibi ve muhasebe kayıtlarına alınmasına ilişkin usul ve esaslar Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 8 ve 9. maddelerinde düzenlenmiştir.
Yönetmelik hükümlerine göre, Sayıştay ve mahkeme ilamları ile kamu idaresine bildirilen kamu zararından doğan alacaklar ile ilgisine göre merkezde üst yönetici / taşrada en üst yönetici tarafından değerlendirilip kamu zararı olduğuna karar verilen kontrol, denetim veya inceleme sonucu tespit edilen kamu zararı alacakları, kamu idarelerine bildirildiklerinde, kamu zararından doğan alacakların her biri için merkezde strateji geliştirme birimlerince taşrada ise takibe yetkili birimce alacak takip dosyası açılır. Alacağın tespit, takip ve tahsiline ilişkin bütün belgeler alacak takip dosyasında muhafaza edilir.
Sayıştay, mahkeme ilâmları ile bildirilen kamu zararından doğan alacakların, ilâmların idarelerine ulaştığı; üst yönetici tarafından değerlendirilip kamu zararı olduğuna karar verilip yazılı hale getirilen kontrol, denetim veya inceleme sonucu tespit edilen kamu zararı alacakları ise, değerlendirme formunun takibe yetkili birime ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içerisinde, takibe yetkili birim olan merkezde strateji geliştirme birimlerini, taşrada ise strateji geliştirme biriminin bağlı olduğu üst yöneticinin, alacağın takibi konusunda yetki verdiği birimler tarafından kamu zararının muhasebe birimince sorumlular ve ilgililer adına muhasebe kayıtlarına aldırılır.
Muhasebe birimi, Sayıştay ilâmına istinaden bildirilenleri ilâmda belirtilen sorumlular adına; mahkeme kararlarına istinaden bildirilenleri kararda tazminle yükümlü olduğu belirtilenler adına; bunların dışındakileri ise sorumlular ve ilgililer adına hesaplara kaydeder. Muhasebe kayıtlarına alınan her bir alacak için bir tahsilat izleme dosyası açılır. Muhasebe birimleri, Kamu zararından doğan alacakların muhasebe kayıtlarını tabi oldukları muhasebe yönetmeliklerinde belirlenen şekilde kaydeder. Genel Yönetim kapsamındaki kamu idareleri, Muhasebe kayıtlarını, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, Avrupa Birliği ve Uluslararası Kuruluşların Kaynaklarından Kamu İdarelerine Proje Karşılığı Aktarılan Hibe Tutarlarının Harcanması ve Muhasebeleştirilmesine İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre yaparlar
Örnek olması bakımından, merkezi yönetim kapsamında yer alan Genel Bütçeli, Özel Bütçeli idareler ile Düzenleyici ve Denetleyici kurumların tabi olduğu Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğine göre, Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenen kamu zararlarından doğan alacaklar “140 Kişilerden alacaklar hesabı” na kaydedilir ve izlenir (Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, madde 83-84).
Muhasebe birimlerince, kişilerden alacaklar hesabına kaydedilen alacakların her biri için ayrı bir tahsilat izleme dosyası açılır. Bu dosyalara, alacağın hesaplara alındığı malî yıl ile bu rakamlardan sonra gelmek üzere malî yıl başında “1” den başlayarak verilen rakamlardan oluşan bir alacak sıra numarası verilir. Verilen alacak sıra numarası yazıyla merkezde strateji geliştirme birimine, merkez dışında takibe yetkili birime bildirilir. Bu numaralar aynı zamanda kişilerden alacaklar hesabı defterinin alacak sıra numarasını da oluşturur. Alacakların izlenmesi bu dosyalardan yapılır (Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, madde 83).
Sayıştay’ca tazminine hükmedilen paralara ait ilamlar kamu idaresince muhasebe birimlerine gönderildiğinde; muhasebe birimlerince ilamda yazılı tutarlardan kısmen veya tamamen daha önceden kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmiş tutarlar bulunduğu takdirde, tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın bu paraların hesaplara alınış kaydına ilişkin yevmiye tarih ve numarası ile tutarlarını gösteren bir liste düzenlenerek kamu idaresine gönderilir. İlam tutarından listedeki tutar düşüldükten sonra arta kalan tutarlar yevmiye ve yardımcı hesap defterlerine kaydedilir. Daha önce hesaplara alınan ve listede gösterilen alacakların yardımcı hesap defteri kayıtlarında; ilamın tarihi, numarası, yılı ve adına tazmin hükmolunan sorumluların kimlikleri belirtilir. İlam kesinleşinceye kadar, sorumlulardan icraya müracaat edilmeksizin tahsilat yapılır. Sayıştay’ca temyiz, yargılamanın iadesi veya karar düzeltilmesi yoluyla alacaklardan bir kısmının veya tamamının kaldırılmasına karar verildiği takdirde, buna ait kararlar da kamu idaresince muhasebe birimlerine gönderildiğinde kaldırılan tutar hesaplardan çıkartılır. Muhasebe birimlerince, Sayıştay ilamına dayanılarak kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmiş bulunan alacaklarla ilgili olarak, bir ay içinde nakden veya mahsuben yapılan tahsilat ile terkin, tenzil ve kaldırma işlemlerini gösteren Yönetmeliğin ekinde Örnek:28 de yer alan “Alacak Bilgi Fişi” üç nüsha düzenlenir. Ay sonlarında birer nüshası ilgili kamu idaresine, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde ise ayrıca Bakanlığa gönderilir. Alacak bilgi fişleri, her yılın ilamı için ayrı ayrı düzenlenir. Bir ay içinde, herhangi bir yılın ilamı kapsamındaki alacakların durumunda tahsil, terkin, tenzil ve kaldırma gibi nedenlerle bir değişiklik yoksa o yılın ilamı ile ilgili o ay için fiş düzenlenmez (Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, madde 83).
Sayıştay, adlî ve idari mahkemelerce tazmin hükmedilenler ile idarece tespit edilen kamu zararı ile zamanaşımına uğratılan alacaklardan dolayı Sayıştay tarafından sorumluları adına tazmin hükmedilen kamu zararı alacak tutarları 140 –Kişilerden alacaklar hesabına borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir. Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan nakden veya mahsuben tahsil edilen tutarlar 140 –Kişilerden alacaklar hesabına alacak, 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç; tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutarlar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir (Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, madde 84).
*İç Denetçi Fatih Ünal tarafından Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Kamu Hukuku Bilim Dalı’nda yapılan yüksek lisans sonucu hazırlanan “Kamu Zararı ve İlgililere Rücu” adlı yüksek lisans tezinden alınmıştır.
Bu yazının tüm hakları www.mevzuatinyeri.com a aittir.. ” www.mevzuatinyeri.com” şeklinde aktif link verilmesi kaydıyla içerik kullanılabilir. Link vermeden yapılan alıntılar için yasal takip yapılacaktır
