Anayasa Mahkemesi,  bildiri dağıtan ve basın açıklamasına katılan öğretmene idari para cezası verilmesiyle  toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine hükmetti.

Başvuruya esas olay ve olgular şu şekildedir;

- Başvurucu, Aydın'da öğretmen olarak görev yapmakta iken 7/2/2017 tarihli ve 29972 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 686 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (686 sayılı KHK) ile kamudan ihraç edilmiştir. Başvurucu Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonuna (KESK) bağlı Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikasının (EGİTİM-SEN/Sendika) da üyesidir.

A.     Başvuruya Konu Olaya İlişkin Arka Plan Bilgisi

-Türkiye 15 Temmuz 2016 tarihinde askerî bir darbe teşebbüsüyle karşı karşıya kalmış, bu nedenle 21/7/2016 tarihinde ülke genelinde olağanüstü hâl (OHAL) ilan edilmesine karar verilmiştir. Olağanüstü hâl 19/7/2018 tarihinde son bulmuştur. Kamu makamları ve yargı organları -olgusal temellere dayanarak- bu teşebbüsün arkasında Türkiye'de çok uzun yıllardır faaliyetlerine devam eden ve son yıllarda Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) ve/veya Paralel Devlet Yapılanması (PDY) olarak isimlendirilen bir yapılanmanın olduğunu değerlendirmişlerdir (Aydın Yavuz ve diğerleri [GK], B. No: 2016/22169,20/6/2017, §§ 12-25).

-Darbe teşebbüsü sırasında ve sonrasında ülke genelinde darbe girişimiyle bağlantılı ya da doğrudan darbe girişimiyle bağlantılı olmasa bile FETÖ/PDY'nin kamu kurulularındaki örgütlenmesinin yanı sıra eğitim, sağlık, ticaret, sivil toplum ve medya gibi farklı alanlardaki yapılanmasına yönelik olarak Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından soruşturmalar yürütülmüş; çok sayıda kişi hakkında gözaltı ve tutuklama tedbirleri uygulanmıştır (Aydın Yavuz ve diğerleri, § 51, Mehmet Haşan Alîan (2) [GK], B. No: 2016/23672, 11/1/2018, § 12). Ayrıca OHAL döneminde çeşitli kurumlarda görev yapan çok sayıda kamu görevlisi, terör örgütlerine veya devletin millî güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna Millî Güvenlik Kurulunca (MGK) karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle KHK'lar ile kamudan ihraç edilmiştir.

-KESK Aydın Şubeler Platformu (Platform) 9/2/2017 tarihinde Aydın Valiliğine (Valilik) dilekçe vererek 9/2/2017 günü saat 18.30'da ve 11/2/2017 günü saat 14.00'te Atatürk Kent Meydam'nda OHAL KHK'ları ile kamu görevlilerinin ihraç edilmelerini protesto etmek amacıyla "iş güvencesi" konulu basın açıklaması yapmayı talep etmiştir. Belirtilen tarihlerde yapılan basın açıklamalarında gerekli güvenlik tedbirleri alınmıştır.

- Platform 12/2/2017 tarihinde de 2017 yılının Şubat ve Mart aylarında imza metni ile bildirinin dağıtılması yönünde bir karar almıştır. Karar şu şekildedir:

''Konfederasyonumuz KESK’in hazırlamış olduğu iş güvencesi ile ilgili imza metni ve Aydın KESK Şubeler Platformu tarafından hazırlanan bildirinin Atatürk Kent Meydanında 15.00-18.00 saatleri arasında Şubat-Mart 2017 aylarında dağıtımının yapılmasına karar verilmiştir."

-Platform 13/2/2017 tarihinde Valiliğe dilekçe vererek 14/2/2017 ile 17/2/2017 tarihleri ve 19/2/2017 günü 15.00-18.00 saatleri arasında Atatürk Kent Meydanı'nda iş güvencesi ile ilgili bildiri dağıtmak ve imza standı açmak için talepte bulunmuştur. Valilikçe 14/2/2017 tarihinde yapılacak etkinlik için izin verilmiş ancak diğer tarihlerdeki bildiri dağıtımı ve stant açma talebi "görülen lüzum üzerine" uygun bulunmamıştır. 14/2/2017 tarihinde gerekli güvenlik tedbirleri alınmıştır.

-İzin verilmeyen tarihlerde imza standı açarak bildiri dağıtmak isteyen grup içinde yer alan yirmi iki kişi hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca emre aykırı davranışta bulundukları için idari para cezası verilmiştir. 19/2/2017 tarihinde ise belirtilen konuyla ilgili herhangi bir eylem ya da etkinlik yapılmamıştır,

-Platform 17/2/2017 tarihinde Valiliğe dilekçe vererek 18/2/2017 günü 15.00-18.00 saatleri arasında Atatürk Kent Meydam'nda iş güvencesi ile ilgili basın açıklaması için talepte bulunmuştur. Valilikçe bu talep uygun görülmemiş ve belirtilen tarihte basın açıklaması yapmak isteyen otuz dört kişi hakkında 5326 sayılı Kanun'a göre işlem yapılmıştır.

-Aydın Emniyet Müdürlüğünce yapılan açık kaynak araştırmasında Aydın EĞİTİM-SEN internet sayfasında 18/2/2017 tarihinde"Direnişimizin 5. Günü arkadaşlarımız serbest bırakıldı. 20 Şubat Pazartesi Saat 15.00'de yine Kent Meydanındayız. İşimizi geri istiyoruz alacağız, direne direne kazanacağız.', 20/2/2017 tarihinde 'Yarın saat 15.00'de KHK'lerle ihraç edildikten sonra hayatını kaydebeden SES Malatya eski Şube Başkanı Bülent Uçar için Kent Meydanındayız. Bülent Uçar'ı KHK düzeni öldürdü. Om unutmayacağız.', 21/2/2017 tarihinde 'Direnişimizin 1. Günü, yarın saat 15.00'de yine Kent Meydanındayız işimizi geri istiyoruz geri alacağız bizi yıldıramaz." şeklinde paylaşımlar yapılmak suretiyle eylem çağrısında bulunulduğu tespit edilmiştir. Aynı internet sitesinde 22/2/2017 tarihinde "Direnişimizin 8. Günü, arkadaşlarımız 8 günde 7. defa gözaltına alındılar. Demokratik meşru eylemlerimiz engellenmeye devam ediyor. İşimizi geri istemek suç değildir. Bizi göz altılarla yıldırmazsınız, yarın saat 15.00'de yine Kent Meydanındayız, gözaltına alınanlar..,.OHAL kaldırılsın, KHK'lar geri çekilsin, işimizi istiyoruz alacağız.” şeklindeki eylem çağrısı Emniyet Müdürlüğünce tespit edilmiştir.

-Valilikçe yukarıdaki çağrılara konu 20/2/2017 ila 22/2/2017 tarihlerinde yapılmak istenen eylemlerle ilgili ayrı ayrı yasaklama kararları verilmiştir. Bu tarihlerde bildiri dağıtmak ve imza standı açmak isteyen on altı kişi hakkında 5326 sayılı Kanun'a göre işlem yapılmıştır. Bu karar Sendika Yönetim Kurulu Üyesi N.K.ye tebliğ edilmiştir.

-Valiliğin 23/2/2017 tarihli kararı ile 23/2/2017-1/3/2017 tarihleri arasında bir hafta süreyle Platform tarafından yapılmak istenen eylem ve etkinliklerin il merkezi ile ilçeler dâhil olmak üzere il genelinde kamuya açık alanlarda yapılması kamu düzeni, genel güvenlik ve asayiş açısından yasaklanmıştır. Bu karar Sendika Yönetim Kurulu Üyesi S.P.ye tebliğ edilmiştir.

-Valiliğin yukarıda zikredilen 23/2/2017 tarihli kararı ile 15/2/2017-17/2/2017 tarihleri arasında ve 19/2/2017 tarihindeki eylemlere (basın açıklaması, bildiri dağıtımı, oturma eylemi vb.) izin verilmemesine ilişkin kararının idare tarafından idari para cezalarına ilişkin itirazı inceleyen Aydın 2. Sulh Ceza Hâkimliğine (Hâkimlik) bildirilen gerekçesi şu şekilde özetlenebilir: Platform tarafından yapılmak istenen eylemlerin OHAL kapsamında KHK ile görevden uzaklaştırılan sendika üyelerine destek vermek amacıyla yapılmak istenmesi, bu yöndeki etkinlikler konusunda ısrar edilmesi, sosyal paylaşım sitelerinde eylem çağrısında bulunulması, aynı içerikli eylem ve etkinliklerde sürekliliği sağlamak amacıyla her gün düzenlenmesi hâlinde kitlenin karşıt görüşlü gruplarla karşı karşıya geleceği, etkinliğin marjinal gruplar ve terör örgütleri tarafından provoke edilme ihtimalinin bulunması.

B. Somut Olaya İlişkin Bilgiler

-Başvurucunun verdiği bilgilere göre kendisi ve eşi 7/2/2017 tarihinde 686 sayılı KHK ile kamudan ihraç edilmiştir. Kamudan ihraçları protesto amacıyla katıldığı iki eylemi nedeniyle başvurucu hakkında idari para cezası uygulanmıştır. Bunlardan ilki başvurucunun 15/2/2017 günü saat 15.00 sıralarında Atatürk Kent Meydanı'nda katıldığı eylem, İkincisi ise 25/2/2017 günü saat 16.00 sıralarında aynı yerde katıldığı eylemdir. Birinci eylem 15.10 sıralarında başlamış; ellerinde Sendikaya ait bayrak, flama, pankart ve bir masayla Kent Meydanı havuz önüne gelen, aralarında başvurucunun da bulunduğu 9 kişilik grup getirmiş olduğu "Hukuksuz ihraçlara ve açığa almalara teslim olmayacağız, direneceğiz" yazılı pankartı havuz önündeki direklere bağlamış; masayı da kurarak imza kampanyası başlatmıştır. İkinci eylem saat 16.00 sıralarında başlamış, üzerinde KESK EGİTİM-SEN yazılı yelekler olan başvurucunun da içinde olduğu dört kişilik grup ''Hukuksuz ihraçlara ve açığa almalara teslim olmayacağız, direneceğiz KESK Aydın Şubeler Platformu" yazılı pankart açmış ve "İşimizi geri istiyoruz, haklıyız kazanacağız." şeklinde sloganlar atmıştır. Başvurucunun içinde olduğu grubun üyeleri birbirine kenetlenerek bulunduğu yere oturmak suretiyle eylem yapmaya devam etmiştir.

-Her iki eylemin yapıldığı tarihlerde Valiliğin yasaklama kararları mevcuttur. Yasaklama kararlarına rağmen eyleme devam eden gruba her iki olayda da etkinliğin kamu düzeni, genel güvenlik ve asayiş açısından Valilikçe yasaklandığı belirtilerek gruptan eylemlerine son vermeleri istenmiş ancak başvurucu ve diğer grup üyeleri, eylemlerine devam etmeleri üzerine polis merkezine götürülmüş; kimlik tespiti ile diğer işlemler yapılmış ve daha sonra polis merkezinden ayrılmışlardır.

-Başvurucuya 15/2/2017 ve 25/2/2017 tarihlerinde katıldığı eylemler nedeniyle 23/2/2017 ve 28/2/2017 tarihlerinde 227 TL tutarında iki ayrı idari para cezası verilmiştir. Başvurucu söz konusu cezalara itiraz etmiştir. İtirazları inceleyen Hâkimlik 19/4/2017 tarihinde itirazları kesin olarak reddetmiştir.

-Hâkimlik kararlarında; başvuruya konu eylemlerin yasaklama gerekçesine yer verildikten sonra başvurucunun KESK üyesi olduğu, Platform tarafından eylem tarihinden önce OHAL kapsamında ihraç edilen kamu görevlilerine destek vermek ve yapılan bu işlemleri protesto etmek amacıyla eylem kararı alındığı, söz konusu Sendikanın eylemleri ile ilgili olarak Valilikçe yasaklama kararı verildiği belirtilmiştir.

- Hâkimlik; söz konusu yasaklama kararlarının eylem tarihinden önce Sendika Yönetim Kurulu üyelerine bildirildiğini not ettikten sonra eylemin konusunun OHAL kapsamında yapılan ihraçları protesto etmelerine yönelik olduğunu, 15 Temmuz 2016 tarihinde anayasal düzeni ortadan kaldırmak amacıyla yapılan silahlı darbe teşebbüsünden sonra OHAL ilan edildiğini, 25/10/1983 tarihli ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu'nun 11.     maddesinde kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak, toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak ve gerekiyorsa dağıtmak konusunda idareye yetki verildiğini belirtmiştir.

-Hâkimlik 10/6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İller İdaresi Kanunu'nun 11. maddesinin (c) bendi ile 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'nun 17. maddesine yer verdikten sonra Sendikanın yapacağını bildirmiş olduğu eylemin 15 Temmuz 2016 tarihinde anayasal düzeni ortadan kaldırmaya yönelik darbe teşebbüsünden sonra 2935 sayılı Kanun çerçevesinde ihraç edilen kamu görevlilerinin yapılan işlemi protesto etmeye yönelik olduğunu belirtmiştir. Hâkimlik; adı geçen Sendikanın aynı içerikli eylem ve etkinliklerini sürekli yapma konusunda ısrarcı olduğunu, silahlı darbe girişiminden sonra terör örgütlerine yönelik operasyonların devam ettiğini ifade etmiştir. Hâkimlik; darbe girişiminden sonra aradan geçen süre nazara alındığında olayın sıcaklığını koruduğunu, tehdidin devam ettiğini, bu durumda bu yöndeki toplantı, oturma, broşür dağıtma eylemlerinin marjinal gruplar ve terör örgütleri üyeleri ile bu örgütlerin sempatizanları tarafından provoke edilebileceğini, toplumsal infiale neden olabileceğini belirterek kamu düzeni ve asayişin bozulabileceği yönünde değerlendirmede bulunmuştur. Hâkimlik; Valiliğin yasaklama kararlarının esas, içerik ve yöntem olarak hukuka uygun olduğunu, başvurucuya söz konusu eylemin yasaklanmış olduğunun bildirilmesine rağmen başvurucunun eyleme devam ettiğini tespit ederek verilen idari para cezalarının usule uygun olduğuna karar vermiştir.

-Ret kararları başvuruya 28/4/2017 tarihinde tebliğ edilmiştir.

-Başvurucu 12/5/2017 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.