Belediyelerin madencilik faaliyet kısıtlama yetkisi hakkında karar

Madencilik faaliyetine ilişkin belediye tarafından verilen olumsuz görüşün belirli bir sahada madencilik faaliyetinin genel olarak kısıtlanmasını öngörmediği dikkate alındığında, dava konusu ÇED sürecinin sonlandırılmasına dair işlemin, belediyelerin bu konuda yetkisinin bulunmadığı gerekçesiyle iptal edilmesinin hukuka uygun bulunmadığı; projenin çevresel etkilerinin incelenip değerlendirilmesi suretiyle karar verilmesinin gerektiği hakkında.

T.C.

D A N I Ş T A Y

ALTINCI DAİRE

Esas No : 2022/4102

Karar No : 2022/7696

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ...Valiliği

VEKİLİ : Av. …

TARAF (DAVACI) : …

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ........................................... 3. İdare Mahkemesinin 30/03/2022 tarih ve E:2022/43, K:2022/304 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:

Dava Konusu İstem: ................. İli, ...................... İlçesi, ...................................................Mahallesi sınırları içerisinde davacı şirket tarafından gerçekleştirilmesi planlanan “I B grubu Çimento Kili Ocağı Kapasite Artışı Projesi” hakkında yapılan e-ÇED başvurusu üzerine, ................................................. Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nın 12/11/2021 tarih ve 62238 sayılı olumsuz kurum görüşü doğrultusunda, ÇED Yönetmeliğinin 6. maddesinin 4. fıkrası uyarınca, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecinin sonlandırılmasına dair 24/11/2021 tarih ve 2288118 sayılı Konya Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü yazısı ile davacıya bildirilen 24/11/2021 tarih ve 2273223 sayılı........................................ Valiliği işleminin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti: Temyize konu kararda; belediyelerin madencilik faaliyetlerini kısıtlama yetkisinin bulunmadığı dikkate alındığında, ........................................ Büyükşehir Belediyesinin, proje alanının ...........................alt bölgesi 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planında düşük yoğunluklu konut alanı ve güzergahı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmiş olan ve projeleri kesinleşen yeni ................................................. Çevre yoluna isabet ettiği yönündeki görüşü üzerine ÇED süreci sonlandırılamayacağından, ÇED sürecinin sonlandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde bu yönüyle hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı tarafından, davaya konu işlemin ..................................................... Büyükşehir Belediye Başkanlığının görüş yazısında belirtildiği gibi uygulanması planlanan proje sahasının merkez Konya alt bölgesi 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planında düşük yoğunluklu konut alanı ve rekrasyon alanı içerisinde yer aldığı, anılan projenin mevzuat bakımından uygun olmaması sebebiyle Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında tesis edilen dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu, olumsuz kurum görüşü üzerine ÇED Yönetmeliğinin 6/4. maddesi uyarınca sürecin sonlandırıldığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ SÜLEYMAN HAFIZ KAPAN'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra Üye …'in 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun "İvedi yargılama usulü" başlıklı 20/A maddesinin (i) bendi uyarınca Dairemizce keşif ve bilirkişi incelemesinin yapılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiği yolundaki usule ilişkin azlık oyuna karşın, Mahkemece maddi olay açıklığa kavuşturulmadığından, bu aşamada temyiz isteminin esasının görüşülemeyeceği sonucuna varılarak, işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından, davacı adına 11/11/2008 tarih ve 759190 ruhsat numaralı "I b Grup İşletme Ruhsatı" düzenlenmiş ve ruhsat 12/11/2018 tarihinde yenilenmiştir.

Davacı tarafından, dava konusu projeye ilişkin proje tanıtım dosyası 09/04/2021 tarihinde e-ÇED sistemi üzerinden ................................ Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne gönderilmiştir.

.....................................Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün 15/04/2021 tarih ve 796521 sayılı yazısıyla, ilgili kurumlardan davaya konu proje için hazırlanan proje tanıtım dosyasına ilişkin kurum görüşlerinin bildirilmesi istenilmiştir.

....................................... Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nın 12/11/2021 tarih ve 62238 sayılı yazısı ile, söz konusu sahanın Merkez ...............................Alt Bölgesi 1/25000 Ölçekli Nazım İmar Planında düşük yoğunluklu konut alanı, rekreasyon alanı ve güzergahı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmiş olan ve projeleri kesinleşen yeni ................................................. Çevre yoluna isabet ettiği belirtilerek davaya konu … ruhsat numaralı saha içerisinde madencilik faaliyeti yapılmasının planlama açısından uygun olmadığı yönünde görüş bildirilmiştir.

Karayolları Genel Müdürlüğü 3. Bölge Müdürlüğü'nün 05/05/2021 tarih ve 437645 sayılı yazısı ile, … ruhsat numaralı 49,54 ha yüzölçümlü ruhsat sahasının bir bölümünün, mevcut ÇED alanı (7,80 ha) ile toplam ÇED alanlarının (17,53 ha) büyük bir kısmının ........................ Çevre Yolu güzergahı ile ......................................... Çevre Yolunun 60 m'lik çekme mesafesi içerisinde kaldığının tespit edildiği belirtilerek projenin 60 m'lik çekme mesafesi dışında olacak şekilde revize edilmesi ve faaliyette bulunulmayacağının ve izne konu edilmeyeceğinin taahhüt edilmesi gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir.

Dava konusu 24/11/2021 tarih ve 2288118 sayılı .................................. Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü işlemiyle; .................. Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nın 12/11/2021 tarih ve 62238 sayılı olumsuz görüşüne dayanılarak davaya konu projeye ilişkin ÇED süreci sonlandırılmıştır.

Bunun üzerine bakılmakta olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:

2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde, "Çevresel Etki Değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları... ifade eder.'' hükmüne, 10. maddesinde; "Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir" hükmüne yer verilmiştir.

25/11/2014 tarihli, 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 6. maddesinde; "(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişiler; Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeleri için; ÇED Başvuru Dosyasını, ÇED Raporunu, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için ise Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatmak, ilgili makama sunulmasını sağlamak ve proje kapsamında verdikleri taahhütlere uymakla yükümlüdürler. (2) Kamu kurum/kuruluşları, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi sürecinde proje sahiplerinin veya Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşların isteyeceği konuya ilişkin her türlü bilgi, doküman ve görüşü vermekle yükümlüdürler. (3) (Değişik:RG-26/5/2017- 30077) Bu Yönetmeliğe tabi projeler için "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Ancak bu durum söz konusu teşvik, onay, izin ve ruhsat süreçlerine başvurulmasına engel teşkil etmez. (4) Bu Yönetmelik hükümlerine göre karar tesis edilmeden önce, projenin gerçekleştirilmesinin mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, aşamasına bakılmaksızın süreç sonlandırılır." hükmüne, 17. maddesinde ise; "(1) (Değişik:RG- 26/5/2017-30077) Bakanlık, Proje Tanıtım Dosyalarını Ek-4’te yer alan kriterler çerçevesinde inceler ve değerlendirir. Bakanlık, bu aşamada gerekli görülmesi halinde Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlardan proje ile ilgili geniş kapsamlı bilgi vermesini, araç gereç sağlamasını, yeterliği kabul edilebilir kuruluşlarca analiz, deney ve ölçümler yapmasını veya yaptırmasını isteyebilir. Bakanlık inceleme değerlendirme sürecinde gerekli görülmesi halinde yetkili kurum/kuruluşlardan görüş isteyebilir. Otuz (30) takvim günü içerisinde görüş bildirmeyen kurum/kuruluşun görüşü olumlu kabul edilir. (2) Bakanlık on beş (15) iş günü içinde inceleme ve eğerlendirmelerini tamamlar. Proje hakkında "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararını beş (5) iş günü içinde verir, kararı Valiliğe, proje sahibine ve Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara bildirir. Valilik, bu kararı askıda ilan ve internet aracılığıyla halka duyurur. (3) “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen proje için beş (5) yıl içinde mücbir sebep bulunmaksızın yatırıma başlanmaması durumunda “ÇED Gerekli Değildir” kararı geçersiz sayılır. (4) "ÇED Gereklidir" kararı verilen projeler için bir (1) yıl içerisinde Bakanlığa başvuru yapılmaması durumunda karar geçersiz sayılır." düzenlemesine yer verilmiştir. Aynı Yönetmeliğin Ek-III bölümünde; Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatının ihtiva etmesi gereken hususlar düzenlenmiş, Bölüm I: Projenin tanımı ve özellikleri; a) Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği, b) Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları Bölüm II: Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri; Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, kültür varlığı ve sit özellikleri, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek-5’deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri Bölüm III: Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler, Projenin; a) Çevreyi etkileyebilecek olası sorunların belirlenmesi, kirleticilerin miktarı, alıcı ortamla etkileşimi, kümülatif etkilerin belirlenmesi, b) Sera gazı emisyon miktarının belirlenmesi ve emisyonların azaltılması için alınacak önlemler, c) Projenin çevreye olabilecek olumsuz etkilerinin azaltılması için alınacak önlemler, ç) İzleme Planı (inşaat dönemi), Bölüm IV: Halkın Katılımı; a) Projeden etkilenmesi muhtemel ilgili halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin çevresel etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen yöntemler, b) Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar, Notlar ve Kaynaklar; Ekler: Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası hazırlanmasında kullanılan bilgi ve belgeler ile raporda kullanılan tekniklerden rapor metninde sunulamayan belgeler, Proje için seçilen yerin koordinatları, Proje için belirlenen yer ve alternatiflerinin varsa; çevre düzeni, nazım, uygulama imar planı, vaziyet planı veya plan değişikliği teklifleri, Proje ile ilgili olarak daha önceden ilgili kurumlardan alınmış belgeler şeklinde düzenlemeler yer almıştır

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Yukarıda yer verilen hükümler uyarınca; çevresel etki değerlendirmesi ile, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlendiği, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin irdelendiği, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin değerlendirildiği, ayrıca projelerin uygulanmasının izlendiği ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaların belirlendiği bir süreç öngörülmüş olup, Yönetmelik kapsamında yer alan bir faaliyet nedeniyle hazırlanacak ÇED raporunda özel format uyarınca, projenin gerçekleştirileceği yer ile alternatif alanlar belirlenerek projenin hizmet amacı, önem ve gerekliliği kapsamında yerin ve etki alanının çevresel özellikleri, çevresel etkiler ve alınacak önlemlerin tartışılması, faaliyet yerinin belirlenmesinde ise, faaliyetin büyüklüğü, amacı, ulaşım, iklim, toprağın ve çevrenin özellikleri, olası etkiler ve etkilerin azami giderilme olanakları gibi unsurların etkili olması, bu bağlamda, sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir çevre dengesinin sağlanması yolunda belirtilen nitelikteki bir faaliyete en uygun yerin seçilmesi esastır.

Bu amaçla proje tanıtım dosyası, yukarıda belirtilen Yönetmeliğin Ek III. maddesindeki unsurlar yönünden değerlendirilirken, mevzuat bakımından projenin yapılması uygun bulunmadığı takdirde, "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" verilmesi zorunluluğu bulunmayıp, aşamasına bakılmaksızın ÇED sürecini sonlandırma yetkisi bulunmaktadır. Bununla birlikte, ÇED sürecinin sonlandırılmasına ilişkin işlemlerin iptali istemiyle açılan davalarda, projenin yapılmasının mevzuat bakımından uygun bulunmama durumunun somut ve açık bir şekilde açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

Uyuşmazlık konusu olayda, her ne kadar İdare Mahkemesince; belediyelerin madencilik faaliyetlerini kısıtlama yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş ise de, Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nın 12/11/2021 tarih ve 62238 sayılı yazısıyla, davaya konu projeye ilişkin proje alanına dair değerlendirme yapılarak proje alanı özelinde görüş verildiği, yani olumsuz görüşün madencilik faaliyetlerinin davaya konu alanı da kapsayan belirli bir sahada madencilik faaliyetlerinin genel olarak kısıtlanması hususuna dayanmadığı görüldüğünden, davaya konu projenin çevresel etkileri bakımından ilgili mevzuat kapsamında davaya konu alanda yapılmasının uygun olup olmadığının somut ve açık bir biçimde açıklığa kavuşturulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Bu durumda; uyuşmazlığın çözümü özel ve teknik bilgi gerektirdiğinden, ÇED sürecinin mevzuata uygun işletilip işletilmediği, yürütülmesi istenilen faaliyetin çevreye muhtemel etkilerinin, proje tanıtım dosyasının yeterliliği ve dosyada yer alan belirlemelerin çevreye etkisinin ve alınacak önlemlerin yeterli olup olmadığının tespiti amacıyla aralarında başta çevre mühendisi, maden mühendisi olmak üzere, tarafların iddiaları, projenin niteliği ve uygulanacağı yerin özellikleri ile ÇED raporunu hazırlayan uzmanlar dikkate alınarak, gerekirse başka dallarda da uzmanlar seçilerek oluşturulacak bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması ve projenin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi suretiyle, düzenlenecek rapor dikkate alınarak, işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekmektedir.

Bu itibarla, dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :

Açıklanan nedenlerle;

2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,

Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin temyize konu Konya 3. İdare Mahkemesinin 30/03/2022 tarih ve E:2022/43, K:2022/304 sayılı kararının BOZULMASINA,

Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 15/09/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.