KDK'dan Adalet Bakanlığına görevde yükselme sınavı mülakatı ile ilgili tavsiye kararı
Adalet Bakanlığı'nda zabıt katibi olarak görev yapan bir personel, Bakanlığın 2015 ve 2017 yıllarında yapılan görevde yükselme sınavları sonucunda yüksek puanlar alarak girmiş olduğu mülakatlarda objektif olmayacak şekilde düşük puanlar verildiği, yapılan mülakatta sorulan soruları doğru olarak yanıtlamasına karşın yeterli ve doğru cevap vermediği hususunun belirtildiği, Mayıs ayı itibariyle biten mülakatların sonuçlarının ise Ağustos ayında açıklandığı, bu ve belirtilen diğer hususların mülakatta yapılan değerlendirmelerin sübjektif ve keyfi nitelikli olduğuna dair şüphelere sebebiyet verildiğini belirterek yaşadığı mağduriyetin giderilmesi amacıyla KDK'ya başvurmuştur.
Başvuru değerlendiren KDK, görevde yükselme sözlü sınavında kariyer ve liyakat ilkeleri uyarınca ölçme ve değerlendirme esaslarına uygun ve objektif bir değerlendirme yapılmadığının anlaşıldığını belirterek, ilgilinin görevde yükselme sözlü sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin geri alınarak mağduriyetin makul sürede giderilmesi için sözlü sınavın yeniden yapılması hususunda Adalet Bakanlığına tavsiyede bulunulmasına karar verdi.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
SAYI : 2022/2389-S.22.3622
BAŞVURU NO : 2021/16475
KARAR TARİHİ : 21/02/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN
BAŞVURUYA KONU İDARE : ADALET BAKANLIĞI
BAŞVURUNUN KONUSU : Görevde yükselme sözlü sınavının yeniden yapılması talebi hk. BAŞVURU TARİHİ : 27/09/2021
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
Başvuran, Adalet Bakanlığı ............................. Adliyesinde zabıt katibi olarak görev yapmakta olduğunu, mesleğe 2006 yılında başladığını, Bakanlığın 2015 ve 2017 yıllarında yapılan görevde yükselme sınavları sonucunda yüksek puanlar alarak girmiş olduğu mülakatlarda objektif olmayacak şekilde düşük puanlar verilmesi nedeniyle başarısız sayıldığını, yine 2021 yılında yapılan görevde yükselme sınavında da 92 puan alarak kendi ilinde (....................) yazılı sınav sonucuna göre birinci olmasına karşın sözlü sınav değerlendirmesine göre 70 puandan aşağı puan verilerek başarısız olarak değerlendirildiğini, buna ilişkin yapmış olduğu itiraza ilişkin olarak ise tüm itirazları toplu olarak neticelendirme yoluna gidildiğini, yapılan mülakatta sorulan soruları doğru olarak yanıtlamasına karşın yeterli ve doğru cevap vermediği hususunun belirtildiğini, Mayıs ayı itibariyle biten mülakatların sonuçlarının ise Ağustos ayında açıklandığını, bu ve belirtilen diğer hususların mülakatta yapılan değerlendirmelerin sübjektif ve keyfi nitelikli olduğuna dair şüphelere sebebiyet verdiğini belirterek son 3 sınavda yaşadığı mağduriyetin giderilmesi amacıyla yazılı sınav puanının yeniden değerlendirilerek atamasının yapılmasını talep etmektedir.
İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
Başvuruya konu iddialar hakkındaki bilgi ve belge talep yazımıza istinaden Adalet Bakanlığı tarafından gönderilen 23/11/2021 tarih ve / sayılı cevabi yazıda özetle;
Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uyarınca, Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü bünyesinde sözlü sınav kurulu oluşturulmuş olup, bu Kurul tarafından 01.03.2021-28.05.2021 tarihleri arasında 4.796 adayın sözlü sınavının yapıldığı, sözlü mülakatların değerlendirilmesi tamamlandıktan sonra 20.08.2021 tarihli ilan ile pgm.adalet.gov.tr internet sitesi üzerinden 4.796 adayın sonuçlarının açıklandığı,
2021 ve 2017 yılı sözlü sınavlarında adaylara yöneltilecek soruların sözlü sınav kurulu tarafından önceden belirlenerek 26.02.2021 - 27.03.2018 tarihli ve sayılı kararlarla kayıt altına alındığı, kayıt altına alınan sorular arasından, sözlü sınav esnasında 2017 yılında fiziki ortamda 2021 yılında ise elektronik ortamda otomatik olarak rastgele seçilen soruların adaylara yöneltildiği, hangi soruların sorulduğu hususunun kayıt altına alındığı ancak sorulan sorulara verilecek cevapların kayıt altına alınacağı, sözlü sınav değerlendirilirken değerlendirmenin ne şekilde yapılacağı ve bunların gerekçelerinin kayıt altına alınacağı ile yazı işleri müdürlüğü sözlü sınavının sesli ve görüntülü kayıt altına alınacağına ilişkin mevzuatta herhangi bir düzenleme bulunmadığından bu hususların kayıt altına alınmadığı,
Bunun dışında, adayların Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin 15/A maddesinde belirlenen "Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi", "Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü", "Liyakati, temsil kabiliyeti, tutum ve davranışlarının göreve uygunluğu", "Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı", "Genel kültürü ve genel yeteneği" ve "bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı" yüz tam puan üzerinden değerlendirilmiş ve başvurana 2021 yılı Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği sınavı sonucunda, sözlü sınav kurulunun başkan ve üyeleri tarafından sırasıyla 62, 63, 61, 62, 62 puanının takdir edildiği, her üyenin verdiği puanların aritmetik ortalamasının ise 62 olarak tespit edildiği,
2017 yılı Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği sınavı sonucunda ise sözlü sınav kurulunun başkan ve üyeleri tarafından sırasıyla 66, 64, 65, 65, 65 puan takdir edildiği, her üyenin verdiği puanların aritmetik ortalamasının ise 65 olarak tespit edildiği, sözlü sınava giren tüm adaylara sözlü sınav kurulunun her bir üyesi tarafından verilen sözlü sınav puanlarının, değerlendirme tutanaklarına yazıldığı ve imzalanarak kayıt altına alındığı ve birleştirme tutanağı düzenlendiği, yeniden yapılan inceleme ve değerlendirmede de hukuka aykırı bir husus
bulunmadığı, sözlü sınavların mevzuat çerçevesinde yapıldığı,
Adı geçenin görevde yükselme ve unvan değişikliği sözlü sınavında başarısız olmasına ilişkin
tarihli dilekçesi ile itirazda bulunduğu, söz konusu itirazı hususunda yeniden yapılan inceleme ve değerlendirme neticesinde hukuka aykırı bir husus bulunmadığı, yapılan itiraza ilişkin Bakanlığın
tarih ve sayılı yazı ve ekinde gönderilen nolu kararın ilgiliye 20.09.2021 tarihinde tebliğ edildiği,
Ayrıca ilgilinin 20.09.2021 tarihli dilekçesi ile komisyon üyeleri tarafından verilen puanlamayı gösterir sözlü sınav değerlendirme tutanaklarını talep ettiği, bu talebine Bakanlığın 18.10.2021 tarih ve sayılı yazıyla cevap verilerek istemiş olduğu bilgi ve belgelerin gönderildiği,
Başvuranın objektif ve nesnel biçimde görevde yükselme sözlü sınavının yeniden yapılması yönünde yeni bir işlem tesis edilip edilemeyeceği hususuna ilişkin olarak; Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükmü çerçevesinde, yapılan inceleme neticesinde başvuranın itirazının da kabul görmediği ve hukuka aykırı bir husus bulunmadığı birlikte değerlendirildiğinde sözlü sınavın yeniden yapılması yönünde yeni bir işlem tesis edilemeyeceği,
Bakanlıkça 2015 yılında yapılan görevde yükselme sınavına ilişkin olarak ise ilgilinin bahsi geçen yılda görevde yükselme sınavına girmediği
açıklamalarına yer verilmiştir.
İLGİLİ MEVZUAT
2709 sayılı T.C. Anayasasının “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkrasında; “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”,
14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun "Kurumun Görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
14/07/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 3 üncü maddesinde, “Bu kanunun temel ilkeleri şunlardır:...
Kariyer:
Devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanını sağlamaktır.
Liyakat:
Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesini liyakat sistemine dayandırmak ve bu sistemin eşit imkanlarla uygulanmasında Devlet memurlarını güvenliğe sahip kılmaktır.”,
Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin
“Sözlü sınav” başlıklı 15/A maddesinde, “Yazılı sınavda en yüksek puan alan adaydan başlamak üzere ilan edilen kadro veya pozisyon sayısının dört katı aday sözlü sınava alınır. Son adayla aynı puana sahip olan personelin tamamı sözlü sınava alınır.
İlgili personel, sınav kurulunun her bir üyesi tarafından;
Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi (25 puan),
Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü (15 puan),
Liyakati, temsil kabiliyeti, tutum ve davranışlarının göreve uygunluğu (15 puan), ç) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı (15 puan),
Genel kültürü ve genel yeteneği (15 puan),
Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı (15 puan),
esas alınarak yüz tam puan üzerinden değerlendirilir. Her üyenin vermiş olduğu puanların aritmetik ortalaması alınarak personelin sözlü sınav puanı tespit edilir. Sözlü sınavda yüz üzerinden yetmiş ve üzeri puan alanlar başarılı sayılır. ”,
“Başarı sıralaması” başlıklı 15/B maddesinde, “Görevde yükselme suretiyle ilan edilen boş kadro sayısı kadar atama yapılmasında başarı puanı esas alınır. Başarı puanı yazılı ve sözlü sınav puanlarının aritmetik ortalaması esas alınmak suretiyle tespit edilir ve Bakanlığın resmi internet sitesinde ilan edilir. Başarı puanlarının eşit olması hâlinde, sırasıyla;
Hizmet süresi fazla olanlara,
Daha üst öğrenimi bitirmiş olanlara,
Üst öğrenim mezuniyet notu yüksek olanlara,
öncelik verilmek suretiyle, en yüksek puandan başlamak üzere başarı sıralaması belirlenir. ”,
“Sınav sonuçlarının açıklanması ve itiraz” başlıklı 20 nci maddesinde, “Yazılı sınav sonuçları, Bakanlık internet sitesinde ilan edilir. Sınav sonuçlarının ilanından itibaren beş iş günü içerisinde sınavı yapan kuruma itiraz edilebilir. İtiraz sonuçları sınavı yapan kurum tarafından itiraz sahiplerine ve gerektiğinde Bakanlığa bildirilir.
Sözlü sınav sonuçları, Bakanlık internet sitesinde ilan edilir. Sınav sonuçlarının ilanından itibaren beş iş günü içerisinde sınav kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz başvuruları on iş günü içerisinde sınav kurulunca incelenerek kesin olarak karara bağlanır ve sonuçları Personel Genel Müdürlüğü tarafından itiraz sahiplerine bildirilir. ”
hükümleri düzenlenmiş bulunmaktadır.
KAMU DENETÇİSİ SADETTİN KALKAN'IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın talebinin kabulü ve tavsiyede bulunulması yönünde öneri, Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
Adalet Bakanlığı ..............................Adliyesinde zabıt katibi olarak görev yapmakta olan başvuran, önceki yıllarda yapılan görevde yükselme sınavları sonucunda yüksek puanlar alarak girmiş olduğu sözlü sınavlarda objektif olmayacak şekilde düşük puanlar verilmesi nedeniyle başarısız sayıldığını, yine 2021 yılında yapılan görevde yükselme sınavında da 92 puan almasına karşın sözlü sınavda 70 puandan aşağı puan verilerek başarısız olarak değerlendirildiğini, buna ilişkin itirazının reddedildiğini belirterek önceki sınavlarda yaşadığı mağduriyetin giderilmesi amacıyla sözlü sınav puanının yeniden değerlendirilerek atamasının yapılmasını talep etmektedir.
Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, “kariyer” ve “liyakat” ilkelerini temel ilkeler arasında sayarak Devlet memurluğunu bir meslek olarak kabul etmekte ve bunlara sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkânı sağlanmasını, sınıflar içinde ilerleme ve yükselme işlemlerinin yeterlik sistemine dayandırılmasını öngörmektedir. Bu iki ilkenin temelinde, objektif kurallar çerçevesinde işin ehline verilmesi ve hak etme kavramı yatmakta olup, kamu hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesinin tek güvencesinin de, hizmetin yetişmiş, ehil kamu görevlilerince yerine getirilmesiyle sağlanabileceği tabiidir. (D2D, 02/03/2016, E:2016/309, K: 2016/997; D5D 10/12/2004, E:2004/3658 ve K:2004/5187)
Söz konusu ilkelere matuf olarak sınıflar içinde ilerleme ve yükselme, Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelik ile kurum ve kuruluşlar tarafından çıkarılan görevde yükselmeye ilişkin yönetmelikler çerçevesinde düzenlenmiş; liyakat ve kariyer ilkeleri çerçevesinde, hizmet gerekleri ve personel planlaması esas alınarak, Devlet memurlarının görevde yükselme ve unvan değişikliklerine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
Dosya kapsamında sunulan bilgi ve belgeler incelendiğinde, başvuran, yazı işleri müdürü unvanına atanmak amacıyla Adalet Bakanlığınca 9.12.2021 tarihinde yapılan görevde yükselme sınavı sonucunda 92 puan ile başarılı sayılarak sözlü sınava girmeye hak kazanmış, 10.03.2021 tarihinde de sözlü sınava alınmış olup, başvuranın sözlü sınavına ilişkin her bir sınav kurulu üyesi tarafından “Sınav Kurulu Sözlü Sınav Değerlendirme Tutanağı” hazırlanmıştır. İlgili mevzuata uygun olarak söz konusu tutanaklarda, başvuranın “Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi”, “Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü”, “Liyakati, temsil kabiliyeti, tutum ve davranışlarının göreve uygunluğu”, “Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı”, “Genel kültürü ve genel yeteneği” ve “Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı” kriterleri kapsamında değerlendirme yapılarak puanların verildiği, ayrıca sözlü sınav öncesinde genel kültür ve alan bilgisi sorularının hazırlanarak başvurana bu soru havuzundan soruların sorulduğu görülmektedir.
Öte yandan, pek çok yargı kararında benimsendiği üzere, Danıştay 2. Dairesinin 02/03/2016 tarihli ve E:2016/309, K: 2016/997 sayılı Kararında da, “Kamu hizmetlerinin ehil ve yetişmiş kamu görevlileri eliyle yürütülmesi için yapılan sözlü sınavların, kariyer ve liyakat ilkelerine uygun, objektif ve aynı zamanda yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurları yönünden yargısal denetime imkan tanıyacak şekilde yapılması esas olmalıdır. İdari işlemin yetki ve şekil gibi salt usule ilişkin unsurlarıyla sınırlı olmak üzere yapılan bir yargısal denetimin, hukuk devleti ilkesinin sağladığı güvenceyi temin etmeyeceği açıktır... Dolayısıyla sözlü sınavda başarısız sayılma işleminin yargısal denetimini sağlayacak alt yapının tüm unsurlarıyla oluşturulmasını sağlamak hukuka bağlı idarenin görevidir... sözlü sınava ilişkin Görevde Yükselme Sözlü Sınavı Değerlendirme Formunda yer alan kriterlerden bir kısmı gözlem ve kanaate dayalı olmakla birlikte, söz konusu kriterler çerçevesinde bir bütün olarak yapılan değerlendirme sonucunda adayın başarılı ya da başarısız olduğunun belirlendiği dikkate alındığında; gözlem ve kanaate dayalı kriterler yönünden ilgilinin başarısız olarak değerlendirilmesine etki eden hususların ortaya konulması, somut bilgi ve belgeye dayandırılması mümkün olan haneler bakımından ise başarısız olarak değerlendirilmesine etki eden hususların somut bilgi ve belgeyle kanıtlanması gerekmektedir.” değerlendirmelerine yer verilmiştir.
Bu kapsamda, başvuranın yazılı sınavda yüksek bir puan alarak girmeye hak kazandığı sözlü sınavda genel kültür ve bilgi düzeyini ölçmek amacıyla sorulan sorulara verilen yanıtların kayıt altına alınmadığı ancak başarı düzeyinin altında puanların verildiği, gözlem ve kanaate dayalı değerlendirmelerde ise belirlenen başarı düzeyinin altında verilen puanlara ilişkin herhangi bir gerekçeye de yer verilmediği, ayrıca başvuranın 2017 yılında girmiş olduğu sözlü sınavda da benzer hususların tespit edildiği anlaşılmış olup, söz konusu sınavlarda başvuranın başarı düzeyinin belirlenmesine ilişkin bilgi ve yeterliliğinin objektif ve nesnel biçimde değerlendirilmediği kanaatine varılmıştır. Bu durum, başvuranın atamasını gerektirmemekle birlikte, başarısız sayıldığı sözlü sınavının yenilenmesini getirmektedir.
Yukarıda anlatılan hususlar, başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, mevzuat, yargı kararları ve tüm dosya kapsamı birlikte göz önünde bulundurularak; başvuranın 2021 yılında girdiği görevde yükselme sözlü sınavında kariyer ve liyakat ilkeleri uyarınca ölçme ve değerlendirme esaslarına uygun ve objektif bir değerlendirme yapılmadığı anlaşıldığından başvuranın görevde yükselme sözlü sınavında başarısız sayılmasının hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varıldığından söz konusu işlemin geri alınması yönünde idareye tavsiyede bulunmak gerekmektedir.
İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirmede, başvuru kapsamında, idareden istenilen bilgi ve belgelerin süresi içinde Kurumumuza gönderildiği ayrıca idarenin başvuranla ilgili işlemlerinde “kanunlara uygunluk”, “makul sürede karar verme”, “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun davrandığı; ancak idarenin, başvuruya konu sözlü sınav değerlendirmesine ilişkin işlemlerinde gerekçelere yer vermemesi nedeniyle “kararların gerekçeli olması ”, “şeffaflık” ve “hesap verilebilirlik” ilkeleri ile şikâyetçiye verdiği cevapta hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini göstermediği bu nedenle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı anlaşılmış olup, idareden bundan böyle bu ilkelere de uyması beklenmektedir.
HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
KARAR
Açıklanan nedenlerle BAŞVURUNUN KABULÜNE,
Görevde yükselme sözlü sınavında kariyer ve liyakat ilkeleri uyarınca ölçme ve değerlendirme esaslarına uygun ve objektif bir değerlendirme yapılmadığı anlaşıldığından başvuranın görevde yükselme sözlü sınavında başarısız sayılmasına ilişkin işlemin geri alınarak mağduriyetin makul sürede giderilmesi için sözlü sınavın yeniden yapılması hususunda ADALET BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA
Bu kararın BAŞVURANA ve ADALET BAKANLIĞINA tebliğine;
ADALET BAKANLIĞINCA bu kararın tebliğini izleyen günden itibaren en geç 30 gün içerisinde karara yönelik cevabın başvurana ve Kamu Denetçiliği Kurumuna bildirilmesine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.
Şeref MALKOÇ
Kamu Başdenetçisi
