Eşi işsizlik maaşı alan kişiye aile yardımı ödeneği verilir mi?
KDK, eşi işsizlik ödeneği alan memura aile yardımı ödeneği ödenmesi için tavsiye kararı verdi.
T.C.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
SAYI :2023/147-S.23.230
BAŞVURU NO :2022/11371
KARAR TARİHİ :04/01/2023
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN :...................................................
BAŞVURUYA KONU İDARE : SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI BAŞVURUNUN KONUSU : Aile yardımı ödeneğinden yararlanma taleplidir.
BAŞVURU TARİHİ : 09/08/2022
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
Başvuran özetle; Sosyal Güvenlik Başkanlığı bünyesinde ve ..............kadrosunda görev yaptığını, eşinin işsizlik maaşı alması nedeniyle tarafına ödenen aile yardımı ödeneğinin kesildiğini belirterek Aralık 2021-Ağustos 2022 ile devam eden süreçte hak kazandığı aile yardımı ödeneğinin tarafına ödenmesini talep etmektedir.
İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
Başvuruya konu iddialar hakkında bilgi ve belge talebimize istinaden Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 19/8/2022 tarihli ve sayılı cevabi yazısı ve eklerinde,
Başvuranın, 10.01.2022 tarihli dilekçesi ile eşinin 27.10.2021 tarihi itibari ile işten ayrıldığını bildirdiği, buna binaen tarafına sayılı ödeme emri belgesi ile 1.391,61 TL aile yardımı
ödemesinin yapıldığını, daha sonra eşinin işsizlik ödeneği aldığının fark edilmesi nedeniyle ilgiliye yapılan aile yardımı ödemesinin tahsil edilebilmesini teminen Strateji Geliştirme Başkanlığı Gider Muhasebe Daire Başkanlığına 21.01.2022 tarihli ve sayılı yazı gönderildiğini,
Aile yardımı ödemesine ilişkin Maliye Bakanlığının “657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 202 nci Maddesinde Devlet memurlarına memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ile çocukları için ödeneceği hüküm altına alınmıştır.
Madde hükmünden de açıkça belirtildiği üzere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık alanlar için aile yardımı ödeneği verilmesine imkan bulunmamaktadır.
Öte yandan, 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununa Ek'li IV sayılı Cetvelde Türkiye İş Kurumu Sosyal Güvenlik Kurumları arasında sayıldığından 4447 sayılı kanuna göre Türkiye İş Kurumundan işsizlik ödeneği alan personele, işsizlik ödeneğini almaya başladığı tarihi takip eden aybaşından itibaren Aile Yardımı Ödeneğinin ödenmemesi gerekmektedir.” yönündeki görüşü ile mevzuat hükümleri gereğince ilgilinin talebi hakkında yapılacak herhangi bir işlem bulunmadığını
belirterek konuya ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.
İLGİLİ MEVZUAT
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın;
“Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı" başlıklı 74 üncü maddesinde
“Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”,
“Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler" ana başlıklı 128 inci maddesinin ikinci fıkrasında;
“Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. (Ek cümle: 7/5/2010- 5982/12 md.) Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.”,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi" başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”,
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun;
"Amaç" başlıklı 2 nci maddesinde "Bu Kanun, Devlet memurlarının hizmet şartlarını, niteliklerini, atanma ve yetiştirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerini ve diğer özlük işlerini düzenler.",
“Aile yardım ödeneği" başlıklı 202 nci maddesinde “Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 3 katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir...”,
“Aile yardımı ödeneğinin ödeme usulü" başlıklı 203 üncü maddesinde “Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklarıyla birlikte ödenir.
Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.
Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez.”,
“Aile yardımı ödeneğine hak kazanma" başlıklı 204 üncü maddesinde “Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır.”,
“Aile yardımı ödeneği hakkını kaybetme" başlıklı 205 inci maddesinde “Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder.”
4447 sayılı işsizlik Sigortası Kanununun “işsizlik sigortası ile ilgili tanımlar" başlıklı 47 nci maddesinde “...h) İşsizlik ödeneği: Sigortalı işsizlere bu Kanunda belirtilen süre ve miktarda yapılan parasal ödemeyi,. İfade eder...”,
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Tanımlar" başlıklı 3 üncü maddesinde “Bu Kanunun uygulanmasında;. 17) Aylık: Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malûllüğü halinde yapılan sürekli ödemeyi,. ifade eder.”,
düzenlemelerine yer verilmiştir.
KAMU DENETÇİSİ SADETTİN KALKAN'IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın talebinin kabulü ile tavsiyede bulunulması yönünde hazırlanan Tavsiye Karar Önerisi, Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
Başvuran; eşinin İŞKUR’dan işsizlik ödeneği aldığı gerekçesiyle kesilen aile yardımı ödeneğinin ödenmesini talep etmektedir.
İdare tarafından, 5018 sayılı Kanun eki (IV) sayılı Cetvelde, İŞKUR, sosyal güvenlik kurumlan arasında sayıldığından, 4447 sayılı Kanuna göre İŞKUR’dan işsizlik ödeneği alan personele, işsizlik ödeneğini almaya başladığı tarihi takip eden aybaşından itibaren aile yardımı ödeneğinin ödenmemesi gerektiği değerlendirmesiyle, başvuranın aile yardımı ödeneğinin kesilmesi ve geçmişe yönelik ödenen kısımlarında da tahsili yönünde işlem tesis edilmiştir.
657 sayılı Kanun gereğince, eş için ödenen aile yardımı ödeneği evlenme olayının gerçekleşmesine, çocuk için ödenen aile yardımı ödeneği ise doğum olayının gerçekleşmesine bağlanmış ve evlenmenin ve/veya doğum olayının gerçekleştiği tarihi takip eden aybaşından itibaren de bu ödemelere hak kazanılacağı, bu ödeneğin, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve 206 ncı maddedeki istisnalar haricinde çocukları için yapılacağı ifade edilmiştir.
5510 sayılı Kanunda aylık; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malûllüğü halinde yapılan sürekli ödeme; 4447 sayılı Kanunda işsizlik ödeneği ise; sigortalı işsizlere bu Kanunda belirtilen süre ve miktarda yapılan parasal ödeme olarak tanımlanmıştır. İşsizlik ödeneğinin; emekli, dul, yetim ve malullük aylığı gibi bir sosyal güvenlik kuruluşundan alınan aylık olarak değerlendirilemeyeceği, 5018 sayılı Kanun eki (IV) sayılı Cetvelde İŞKUR, sosyal güvenlik kurumlan arasında sayılmışsa da başvurana yapılacak işsizlik ödeneği ödemesinin süreli bir ödeme niteliğinde olduğu tanımlardan da anlaşılmaktadır. (Emsal Karar: 16/08/2021 tarihli ve 2021/4925 başvuru nolu Kurumumuz Kararı)
Nitekim mülga Devlet Personel Başkanlığının işsizlik ödeneği alan eşi için Devlet memuruna aile yardımı ödeneği ödenip ödenemeyeceği hususundaki 18/11/2013 tarihli ve 17743 sayılı görüş yazısında da; işsizlik ödeneğinin 4447 sayılı Kanun hükümleri uyarınca geçici süreli yapılan bir ödeme unsuru olması ve mevzuatımızda aylık olarak tanımlanmaması sebebiyle Devlet memuru statüsünde çalışan personelin işsizlik ödeneği alan eşi için, 657 sayılı Kanunun 202 nci maddesi ve Merkezî Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği uyarınca aile yardımı bildirimi verilmesi halinde, eşin durumunda meydana gelen değişikliği takip eden aybaşından itibaren aile yardımı ödeneğinden faydalanabileceğinin değerlendirildiği ifade edilmiştir.
Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuranın aile yardımı ödeneğinden faydalanabilmesi için 657 sayılı Kanunda belirtilen, memurun eşinin her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması şartlarını taşıdığı ve işsizlik ödeneğinin bir sosyal güvenlik kuruluşundan alınan aylık olarak görülemeyeceği değerlendirmesiyle başvurana, eşinin İŞKUR’dan işsizlik ödeneği aldığı gerekçesiyle, aile yardımı ödeneğinin kesilmesi ve ödenen miktarın geri tahsil edilmesi işlemlerinde hukuka ve hakkaniyete uyarlık bulunmadığı kanaatine varılmıştır.
İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirmede, başvuru kapsamında, idarenin, başvurana ilişkin işlemlerle ilgili bilgi ve belgeleri süresi içerisinde ve gerekçeli olarak kurumumuza gönderdiği, ancak başvuru sahibine verdiği cevapta idari işleme karşı hangi sürede hangi mercie başvurabileceğini göstermediği bu nedenle de “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, idareden bundan böyle bu ilkeye uyması beklenmektedir.
HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Ankara İdare Mahkemesine yargı yolu açıktır.
KARAR
Açıklanan gerekçe ve dosya kapsamına göre; BAŞVURUNUN KABULÜNE,
Başvuranın kesilen aile yardımı ödeneğinin ödenmesi yönünde SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca; idare tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde başvurana ve Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın BAŞVURAN ile SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞINA tebliğine Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.
Bu belge, güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır.
Şeref MALKOÇ
Kamu Başdenetçisi
