Üst Yöneticinin İhale Sürecine Etkisi

Üst yönetici kamu mali yönetimi sistemimizin önemli aktörlerinden birisidir.  Harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi ve muhasebe yetkilisi gibi aktörlerle birlikte üst yönetici de  5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile mali sistemimize girmiştir. Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu üst yöneticiye daha çok mali sistemin yönetimi konusunda önemli görev ve sorumluluklar yüklemiştir.

Üst Yönetici Kimdir?

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 11 inci maddesinde kimlerin üst yönetici olduğu hükme bağlanmıştır. Bu maddeye göre; üst yöneticiler, bakanlıklarda müsteşar, diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir.

Üst yöneticinin harcama sürecindeki yetki ve sorumlukları konusunu daha önce etraflıca ele almıştık. Bu çalışmamızda ise 5018 sayılı yasanın kendisine daha çok mali sistemin yönetimi konusunda yetki tanıdığını ifade ettiğimiz üst yöneticilerin ihale sürecindeki iş ve işlemelere müdahale etme yetkisinin olup olmadığı konusunu inceleyeceğiz.

Üst Yöneticinin İhale Sürecine Müdahil Olması

İhale süreci ihtiyaçların tespit edilmesiyle başlayıp ihtiyacın kamu ihale mevzuatına uygun olarak temin edilmesi ile sona eren bir süreçtir. Bu süreçte görev yapan komisyon/personel ile bunların yetki ve sorumlulukları 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda düzenlenmiştir. İhalelerde görev alanlara yasak olan fiil ve davranışlar da yine Kamu İhale Kanunu'nun ilgili maddelerinde düzenlenmiştir. Bu görevlilerin mevzuata aykırı hareket etmeleri halinde ise uygulanacak müeyyideler yine 4734 sayılı yasada yer almaktadır.

İhale kanununda sorumluluk yüklenen görevlilerin başında ihale yetkilisi ve ihale komisyonu gelir. Bunların dışında   ihale dokümanı ve yaklaşık maliyetin hazırlanmasında görevlendirilen personellerin de sorumlulukları bulunmaktadır. Dolayısıyla, bu kişilerin  herhangi bir müeyyideyle karşılaşmamak için mevzuata uygun hareket etmeleri son derece önemlidir.

 5018 sayılı yasa ile sistemin yönetimi konusunda yetki verdiğini ifade ettiğimiz üst yönetici, ihale sürecindeki işlemlere de yönetim yetkisini kullanarak müdahil olabilir. Üst yöneticinin yönetimi altındaki işlemlerin kontrolünü harcama yetkisi, mali hizmetler birimi ve iç denetim birimi aracılığıyla yerine getirir. Üst yöneticinin ihale sürecindeki işlemlere ancak bu üç birim vasıtasıyla müdahil olma imkanı olabilir. Bunun dışında doğrudan müdahale etmesi mümkün değildir.

Harcama yetkilileri idarelerin ihale yetkililiği görevini de yürütürler. İhale komisyonu kararının geçerliliği ihale yetkilisinin onayı ile geçerli olmaktadır. Üst yönetici, ihale komisyonu kararında mevzuata uygun olmadığını düşündüğü bir husus  olduğunu düşünüyorsa bunu ihale yetkilisine bildirebilir. Ancak üst yönetici hiçbir şekilde ihale komisyonu kararı üzerinde doğrudan müdahale etme hakkı ve yetkisi yoktur. Aynı şekilde üst yönetici, ihale -komisyonu kararı yerine geçecek kararlar alamaz.

Üst yönetici ihale işlemlerine ön mali kontrol kanalıyla da müdahil olabilir.  Ön mali kontrol kararlarına idarelerin mutlak surette uyma zorunluluğu bulunmamaktadır. İşlemin ön mali kontrole tabi tutulması ihale komisyonunun yerine karar alma amacıyla yapılmaz. Sadece mevzuata uygun olmadığı düşünülen bir husus varsa bunun düzeltilmesi amaçlanır. Yukarıda bahsettiğimiz ihale yetkilisinin ihale komisyonu kararını onaylayıp onaylamamasını da  aynı amaçla yapılır.

4734 sayılı Kanun üst yöneticilere ihalelere ve ihale komisyonlarına doğrudan müdahale etme yetkisi vermemiştir. Mevzuata aykırı olarak ihale yetkilisine, ihale komisyonuna veyahut diğer görevlilere emir vererek ihaleye yön veremez. İhale sürecinde herhangi bir kişi veya kurum lehine olabilecek şekilde davranamaz. İhale sürecinde görev alanlar üst yöneticinin bu şekilde müdahalesi veya talimatı gereğince işlem yaparlarsa sorumluluktan kurtulamaz.