İhalelerde Yaklaşık Maliyetin Üzerinde Tekliflerin Değerlendirilmesi

Kamu kurum ve kuruluşları mal veya hizmet satın almadan veya yapım işine başlamadan planladıkları satın almanın kuruma ne kadara mal olacağını tespit etmeye çalışırlar. Bu hem kurumun işleyişi için gerekli olduğu gibi hem de mevzuatın getirdiği bir zorunluluktur. Kamu İhale Kanunu ihale süreci yapmadan önce işin yaklaşık maliyetinin tespit edilmesi gerektiğini hükme bağlamıştır. 

Yaklaşık Maliyet, Kamu İhale Kanunu'nun 9'uncu maddesinde düzenlenmiştir. Maddede yaklaşık maliyetin nasıl tespit edileceğine ve yaklaşık maliyetin gizli olmasına dair hüküm bulunmaktadır. Kanunun ilgili maddesine göre yaklaşık maliyetin;

-ihale yapılmadan önce tespit edilmesi,

-fiyat araştırmasının idarece yapılması,

-kdv hariç tutar olarak belirlenmesi,

ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilmesi gerekir.

Bu özelliklerden herhangi birisi olmadığında yaklaşık maliyetin mevzuata uygun olarak tespit edildiğinden söz etme imkanımız bulunmamaktadır. Yaklaşık maliyetin bunların dışında başka bir diğer özelliği ise gizli olmasıdır. İhale ve ön yeterlilik ilanında yaklaşık maliyete yer verilmez. Aynı şekilde, isteklilere veya ihale süreci ile resmi ilişkisi olmayan kişilere de açıklanmaz. Yaklaşık maliyetin gizli olması Kamu İhale Kanunu'nun temel ilkelerinin sağlanması açısından önemli olduğu gibi yukarıda ifade ettiğimiz yaklaşık maliyetin tanımında yer alan hususlar açısından da önemlidir. Yaklaşık maliyetin tanımında yer alan ve her birisi ayrı bir hususu ifade ediyor gibi gözüken bu özellikler aslında birbiriyle ve ihalenin temel ilkeleriyle bağlantılıdır. Dolayısıyla, yaklaşık maliyetin tespitinde bu hususların her birisi için gerekli özenin gösterilmesi gerekmektedir. Aksi halde ihale işlemlerinde sıkıntılara sebep olur.

Yaklaşık maliyetin tanımında yer alan unsurların birbiriyle bağlantılı olduğunu yukarıda da ifade etmiştik. Örneğin, kanun yaklaşık maliyetin gizli olması gerektiğini ifade eder. Kurumlar bu gizliliğe riayet etmezlerse personel görevlendirip her türlü dayanaklarıyla birlikte fiyat araştırması yapmasının hiçbir anlamı kalmaz. Aynı şekilde, gizliliğe tam riayet edilmeyip bazı firmaların yaklaşık maliyeti öğrenmesi halinde ihalelerde rekabeti, eşitliği engellemiş oluruz. İdarelerin yaklaşık maliyeti tespit ederken titizlikle çalışması gerekmektedir. Özellikle, yaklaşık maliyetin tespitinde görevli personellerin gerek bilgisi gerekse güvenirliliğine önem verilmelidir. Çünkü yaklaşık maliyet ihale kanunundaki bir çok işlemde dayanak olarak kabul edilmektedir.

Yaklaşık maliyet elbette ki bize ihaleye katılacak firmaların sunacağı teklifi vermeyecektir. Ancak, yaklaşık maliyet ne kadar doğru tespit edilirse sunulan teklifler de yaklaşık maliyete o kadar yakın olacaktır. Bununla birlikte ne kadar ihtimam gösterilirse gösterilsin tespit edilen yaklaşık maliyetin her zaman ihale bedelinin altında tespit edileceği fikrini oluşturmaması gerekir. Bazı ihalelerde teklif edilen fiyatlar yaklaşık maliyetin üzerinde oluyor. İhalelerde tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olduğu durumlarda ihalenin iptali sıkça yapılan bir uygulamadır. Kamu İhale Kurumu da kendisine yapılan itirazen şikayet başvurularında idare lehine kararlar vermektedir.

İdareler için yaklaşık maliyetin üzerinde teklif verilen ihalelerde ihaleyi iptal etmeyip yaklaşık maliyetin üzerindeki bir teklife ihaleyi verme imkanı bulunmaktadır. Şöyle ki,  Kamu İhale Tebliği'nin 16.3 maddesinde yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerde idarelere ihaleyi tamamlama imkanı sunmaktadır. Tebliğ yaklaşık maliyetin üzerindeki teklifleri kabul edip etmeme konusunda karar verme yetkisini ihale komisyonuna vermiştir. İhale Komisyonunun, yaklaşık maliyet hesaplanırken değerlendirilmeyen bir husus olup olmadığını, yaklaşık maliyet güncellenerek tespit edilmişse, güncellemenin doğru yapılıp yapılmadığını, verilen teklifin piyasa rayicini yansıtıp yansıtmadığını sorgulaması ve verilen teklifleri yaklaşık maliyete göre mukayese edip bütçe ödeneklerini de göz önünde bulundurarak, teklif fiyatlarını uygun bulması halinde ekonomik açıdan en avantajlı teklifi ve varsa ikinci teklifi belirlemek veya verilen teklif fiyatlarını uygun bulmaması halinde ihalenin iptaline karar vermek hususunda takdir yetkisine sahiptir.

Yaklaşık maliyetin üzerinde olmakla birlikte teklifin kabul edilebilir nitelikte görülmesi halinde idarenin ek ödeneğinin bulunması veya ilgili mali mevzuatı gereği ödenek aktarımının mümkün olması durumlarında teklifler kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate alınarak kabul edilebilir. Bu durumda sorumluluk idareye aittir.

Yukarıda yer alan şartları taşıyan durumlarda idarelerin yaklaşık maliyetin üzerinde olan teklifi kabul etme imkanı bulunmaktadır. Yaklaşık maliyetin üstündeki teklifin idarece kabul edilebilir nitelikte görülmesi halinde ödenek ile ilgili bir kısıtlaması da yoksa kamu yararı ve hizmetin gerekleri dikkate alınarak kabul edilebilir. Ancak, kamu yararı ve hizmetin gereklerinin yapılacak bir sorguda idarece açıklanabilmesi gerekmektedir. Kurum tarafından gerekli açıklamanın yapılamaması halinde sorumluluk doğurabilir. Yaklaşık maliyetin üzerindeki alımlara karar verildiğinde sorumluluk idarede olup kurumları kamu zararı, fazla ve yersiz ödeme gibi çeşitli konularda soruşturmalara da maruz bırakabilir. 

İdarelerin ihalelerde verilen tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olduğu durumlarda fayda-maliyet analizi yaparak karar vermesinin en uygun çözüm olacağını kanaatini taşımaktayız. İhalenin tebliğde ifade edilen şartları taşımasının yanında ivedi şekilde bitirilmesi gereken bir iş ise mevzuatın bu hükmünden faydalanılması, ihalenin herhangi bir aciliyetinin bulunmaması halinde ise  ihale komisyonunca iptaline karar verilerek yeniden ihale edilmesi daha doğru bir çözüm olacaktır.

Bu yazının tüm hakları Mevzuatinyeri.com’a aittir. 5856 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 36. maddesi uyarınca alıntılanamaz. Aktif link verilmek suretiyle paylaşılabilir.

Diğer güncel makalelerimizden haberdar olmak için Facebook Grubumuza üye Olabilirsiniz.