İdarelerce hatalı yapılan ödemeler ne kadarlık sürede istenebilir?

Memurlara veya diğer görevlilere memurun yanlış beyanı olmaksızın idareden kaynaklı ödemelerde , ödeme yapılanın bu ödemeyi tespit etmesi mümkün değilse idare dava açma süresi içinde yapılan ödemeleri talep edebilir

04.04.2023 - 08:59 Yayınlanma

İdarelerce hatalı yapılan ödemeler ne kadarlık sürede istenebilir?

Memurlara veya diğer görevlilere memurun yanlış beyanı olmaksızın idareden kaynaklı ödemelerde , ödeme yapılanın bu ödemeyi tespit etmesi mümkün değilse idare dava açma süresi içinde yapılan ödemeleri talep edebilir Konuya ilişkin olarak yazımız ekinde yer alan kararda da bu yönde karar veriilmiştir.

Dava konusu işlemin davacının bursunun iptal edilmesine yönelik kısmı bakımından yapılan incelemede; Dava konusu uyuşmazlığa konu olayda, davacının, ilgili bölüme başvuranlar arasında en yüksek not ortalamasına sahip olduğundan bahisle idarece bursa hak kazandırıldığı; davalı idarece daha sonra yapılan incelemede, bir başka öğrencinin davacıdan daha yüksek not ortalamasına sahip olduğunun tespit edilmesi üzerine bu öğrencinin değil, yanlışlıkla davacının burstan yararlandırıldığının tespit edildiği görülmektedir. Davalı idarenin yaptığı bir incelemeyle tespit edebildiği maddi hataya dayalı olarak davacıya yanlışlıkla akademik başarı bursu sağlandığı; işlemin tesis edilmesinde davacının gerçek dışı beyanının ya da hilesinin bulunmadığı; öte yandan davacının ilgili dönemde kayıt yaptıran öğrenciler arasında en yüksek not ortalamasına sahip olmadığı anlaşıldığından, idarece sonradan yapılan inceleme sonucu hukuka aykırılığı saptanan, davacıya burs sağlanmasına yönelik işlemin, ileriye yönelik olarak idarece kaldırılabileceği açık olup; dava konusu işlemin bu kısmında hukuka aykırılık görülmemiştir. Bu itibarla, ısrar kararında dava konusu işlemin bu kısmı yönünden sonucu itibarıyla hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Dava konusu işlemin davacıdan geçmiş dönemlere ait ödemesi gereken 5.300,00-TL'nin iade edilmesinin istenilmesine yönelik kısmı bakımından yapılan incelemede; Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8; K:1973/14 sayılı kararı uyarınca idare, yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hallerinde süre aranmaksızın hatalı ödediği meblağı her zaman geri alabilir, bunun dışında kalan hallerde hatalı ödemelerin istirdadı ise, hatalı ödemenin yapıldığı tarihten başlamak üzere dava açma süresi içinde olanaklıdır ve bu süre geçtikten sonra istirdat edilemez. Yapılan ödemenin her zaman geri alınabilmesi olanağını tanıyan "açık hata" hali, ödemenin muhatabı olan kişinin (idare edilenin) kolayca anlayabileceği kadar açık bir hatanın mevcudiyetini ifade etmekte olup uygulamada bu durum çoğu kez ilgili mevzuata aykırı bir şekilde ve hiç gereği yokken yapılan ödemeler şeklinde ortaya çıkmaktadır

Buna göre, somut uyuşmazlıkta, idarece, bursa başvuran öğrenciler arasında yapılan değerlendirme neticesinde, en yüksek not ortalamasına sahip öğrenciye burs sağlanması gerekirken yapılan değerlendirme hatası sonucu, en yüksek not ortalamasına sahip öğrenci olmamasına rağmen davacıya burs sağlandığı, bu durumun idarenin ayrıca yaptığı bir inceleme ile tespit edilebildiği dolayısıyla burada kolayca anlaşılabilir açık bir hatanın varlığından söz edilemeyeceği; öte yandan bu durumun gerçekleşmesinde davacının gerçek dışı bir beyanı veya hilesinin de bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla, yukarıda aktarılan İçtihadı Birleştirme Kurulu kararı gereğince, sağlanan bursun, ancak son ödemenin yapıldığı tarihten itibaren dava açma süresi içerisinde geri istenilebilmesi mümkün olup, olayda bu sürelerin geçirildiği anlaşılmakla, dava konusu işlemin bu kısmında ve ısrar kararının bu kısma yönelik olarak davanın reddine ilişkin bölümünde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

T.C. D A N I Ş T A Y İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU Esas No : 2021/1172 Karar No : 2021/1713 Anahtar Kelimeler : -İdari İşlemin Kaldırılması, -İdari İşlemin Geri Alınması, -Maddi Hataya Dayalı İşlem Özeti : Davalı idarenin yaptığı bir incelemeyle tespit edebildiği maddi hataya dayalı olarak tesis edilen davacıya burs sağlanmasına yönelik işlemin, ileriye yönelik olarak idarece kaldırılabileceği bununla birlikte sağlanan bursun, ancak son ödemenin yapıldığı tarihten itibaren dava açma süresi içerisinde geri istenilebilmesinin mümkün olduğu hakkında. TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … VEKİLİ : Av. … KARŞI TARAF (DAVALI) : … Üniversitesi Rektörlüğü VEKİLİ : Av. … İSTEMİN KONUSU : Ankara 1. İdare Mahkemesinin 09/10/2020 tarih ve E:2020/1540, K:2020/1770 sayılı ısrar kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir. YARGILAMA SÜRECİ: Dava Konusu İstem : …, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi alanında tezli yüksek lisans öğrencisi olan ve üniversite mütevelli heyetinin 14/11/2013 tarihli kararı ile 2013-2014 akademik yılı güz dönemi için akademik başarı bursu alan davacının bursunun sehven verildiğinden bahisle iptal edilmesine ve geçmiş dönemlere ait ödemesi gereken 5.300,00-TL'nin iade edilmesi gerektiğine ilişkin Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğünün 11/03/2015 tarih ve 594 sayılı işleminin iptali istenilmiştir. İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti: Ankara 1. İdare Mahkemesinin 08/10/2015 tarih ve E:2015/1332, K:2015/1735 sayılı kararıyla; davacının, … Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi alanında tezli yüksek lisans programına kayıt yaptıran öğrenciler içerisinde en yüksek not ortalamasına sahip olmadığının açık olması nedeniyle dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Daire Kararının Özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 11/02/2020 tarih ve E:2016/1655, K:2020/663 sayılı kararıyla; Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararına yer verilerek, davacı ile aynı programa, aynı dönem itibarıyla kayıt yaptıran başka bir öğrencinin lisans not ortalamasının davacıdan daha yüksek olması nedeniyle davacının akademik başarı bursu alabilmesi mümkün olmamasına karşın, davacının gerçek dışı beyanı ve hilesi bulunmadan, davalı idare tarafından, açık hataya dayalı olarak davacıya akademik başarı bursu verildiği ve idari dava açma süresi geçtikten sonra geri alınamayacağı dikkate alındığında, dava konusu işlemin hukuka aykırı olduğu sonucuna varılarak Ankara 1. İdare Mahkemesinin 08/10/2015 tarih ve E:2015/1332, K:2015/1735 sayılı kararının bozulmasına karar verilmiştir. İlk Derece Mahkemesi Israr Kararının Özeti: Ankara 1. İdare Mahkemesinin 09/10/2020 tarih ve E:2020/1540, K:2020/1770 sayılı kararıyla, Davalı idare tarafından açık hataya dayalı olarak davacıya akademik başarı bursu verildiği dikkate alındığında, açık maddi hataya dayalı olarak sehven yapılmış olan işlemin idari dava açma süresi geçtikten sonra da geri alınabileceği gerekçesi eklenmek suretiyle davanın reddi yolundaki ilk kararda ısrar edilmiştir. TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Davacı tarafından, kararın usul ve yasaya aykırı olduğu, idari işlemin hukuksuz bir şekilde tesis edildiği belirtilerek Mahkemenin ısrar kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir. KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Davalı idare tarafından, davacının akademik başarı bursu alması mümkün olmamasına karşın, açık hataya dayalı olarak sehven burs verildiği dikkate alındığında, dava açma süresine tabi olmaksızın işlemin geri alınabileceği belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır. DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ERDEM ERSÖZ'ÜN DÜŞÜNCESİ: Davacının temyiz isteminin kısmen kabulü ile ısrar kararının dava konusu işlemin bursun iptal edilmesine yönelik kısmının gerekçeli onanmasına, geçmiş dönemlere ait davacının ödemesi gereken 5.300,00-TL'nin iade edilmesi gerektiğine yönelik kısmının ise bozulmasına karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir

TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü: İNCELEME VE GEREKÇE: MADDİ OLAY: Davacı, Süleyman Demirel Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi'nden 80,09 (4'lük not sisteminde 3,01) not ortalamasıyla mezun olmuş; … Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi alanında tezli yüksek lisans programına 18/09/2013 tarihinde kayıt yaptırmıştır. Davalı idarece, 2013-2014 akademik yılı güz dönemi için Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesindeki bölümlerde burs alabilme koşulunu sağlayan öğrenciler belirlenerek, isimleri bildirilen 11 kişilik listede 3,01 not ortalaması ile davacının, bölümünde en yüksek nota sahip olduğundan bahisle mütevelli heyetinin 14/11/2013 tarihli işlemi ile davacıya akademik başarı bursu sağlanmıştır. Davacı bu durumdan haberdar edildiği 2014 yılı Haziran dönemine kadar kayıt harçlarını yatırmış, burstan faydalandığı için, daha önce ödediği harçlar, 2014 yılı Haziran ve Ağustos aylarında davacıya iade edilmiş, bu tarihten sonra, izleyen akademik dönemde de davacı burstan faydalanmıştır. Ancak davacı ile aynı programa, aynı dönem kayıt olan bir başka öğrencinin lisans not ortalamasının 3,34 olması nedeniyle bursun sehven verildiğinin tespit edilmesi üzerine dava konusu işlem tesis edilmiştir. Bunun üzerine temyizen incelenen dava açılmıştır. İLGİLİ MEVZUAT: Dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan … Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği'nin "Şeref ve Yüksek Şeref Öğrencileri" başlıklı 41. maddesinde, "(1) Genel not ortalaması en az 2.00 olan lisans öğrencilerinden bir yarıyıl sonunda normal eğitim süresi içindeki öğrenciler için, son sınıf hariç en az üç ders ile, o dönemin not ortalaması 3.00-3.49 olanlar yarıyıl şeref öğrencisi, 3.50-4.00 arasında olanlar yarıyıl yüksek şeref öğrencisi sayılır. Bu öğrencilerin listesi her yarıyıl sonunda ilan edilir. (2) Lisans diploması verilebilmesi için öğrencinin, kayıtlı olduğu bölümün lisans programındaki dersleri tamamlamış olması ve genel not ortalamasının 2.00'ın altında olmaması gerekir. Lisans öğrenimi genel not ortalaması 3.00'dan 3.49'a kadar olan öğrenciler şeref, 3.50 veya daha yukarı olan öğrenciler yüksek şeref listesine geçerek mezun olur. Şeref ve yüksek şeref listesine geçen öğrencilerin durumları, diplomalarında belirtilir." düzenlemesine yer verilmiştir

… Üniversitesi Mütevelli Heyetinin 27/09/2010 tarih ve 2010/40 sayılı kararı ile Sosyal ve Fen Bilimleri Enstitülerinin yüksek lisans programlarına kayıt yaptıran şeref ve yüksek şeref öğrencilerine, Rektörlüğün her yıl uygun bulacağı burs kontenjanı ve mali destek imkanı verilmesi kararlaştırılmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME: Dava konusu işlemin davacının bursunun iptal edilmesine yönelik kısmı bakımından yapılan incelemede; Dava konusu uyuşmazlığa konu olayda, davacının, ilgili bölüme başvuranlar arasında en yüksek not ortalamasına sahip olduğundan bahisle idarece bursa hak kazandırıldığı; davalı idarece daha sonra yapılan incelemede, bir başka öğrencinin davacıdan daha yüksek not ortalamasına sahip olduğunun tespit edilmesi üzerine bu öğrencinin değil, yanlışlıkla davacının burstan yararlandırıldığının tespit edildiği görülmektedir. Davalı idarenin yaptığı bir incelemeyle tespit edebildiği maddi hataya dayalı olarak davacıya yanlışlıkla akademik başarı bursu sağlandığı; işlemin tesis edilmesinde davacının gerçek dışı beyanının ya da hilesinin bulunmadığı; öte yandan davacının ilgili dönemde kayıt yaptıran öğrenciler arasında en yüksek not ortalamasına sahip olmadığı anlaşıldığından, idarece sonradan yapılan inceleme sonucu hukuka aykırılığı saptanan, davacıya burs sağlanmasına yönelik işlemin, ileriye yönelik olarak idarece kaldırılabileceği açık olup; dava konusu işlemin bu kısmında hukuka aykırılık görülmemiştir. Bu itibarla, ısrar kararında dava konusu işlemin bu kısmı yönünden sonucu itibarıyla hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Dava konusu işlemin davacıdan geçmiş dönemlere ait ödemesi gereken 5.300,00-TL'nin iade edilmesinin istenilmesine yönelik kısmı bakımından yapılan incelemede; Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8; K:1973/14 sayılı kararı uyarınca idare, yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hallerinde süre aranmaksızın hatalı ödediği meblağı her zaman geri alabilir, bunun dışında kalan hallerde hatalı ödemelerin istirdadı ise, hatalı ödemenin yapıldığı tarihten başlamak üzere dava açma süresi içinde olanaklıdır ve bu süre geçtikten sonra istirdat edilemez. Yapılan ödemenin her zaman geri alınabilmesi olanağını tanıyan "açık hata" hali, ödemenin muhatabı olan kişinin (idare edilenin) kolayca anlayabileceği kadar açık bir hatanın mevcudiyetini ifade etmekte olup uygulamada bu durum çoğu kez ilgili mevzuata aykırı bir şekilde ve hiç gereği yokken yapılan ödemeler şeklinde ortaya çıkmaktadır

KARAR SONUCU: Açıklanan nedenlerle; 1. Davacının temyiz isteminin kısmen reddine, kısmen kabulüne,

2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Ankara 1. İdare Mahkemesinin temyize konu 09/10/2020 tarih ve E:2020/1540, K:2020/1770 sayılı ısrar kararının dava konusu işlemin davacının bursunun iptal edilmesine yönelik kısmının yukarıda belirtilen gerekçeyle ONANMASINA,

3. Anılan kararın, dava konusu işlemin davacıdan geçmiş dönemlere ait ödemesi gereken 5.300,00-TL'nin iade edilmesinin istenilmesine yönelik kısmının BOZULMASINA,

4. Bozulan kısım yönünden yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Ankara 1. İdare Mahkemesine gönderilmesine,

5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (onbeş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 11/10/2021 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.