Atatürk İlkeleri ve İnkilap tarihi görevde yükselme özet not , görevde yükselme inkilap tarihi notları özet 

ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE OSMANLI DEVLETİ’NİN YIKILIŞI 1914-1918 yılları asında dört yıl devam etmiştir. Dünya ülkelerinin tamamını etkileyen bir savaştır. Bu savaşın birden çok sebepleri vardır. Bu sebepler şunlardır: - Siyasi ve askerî sebepler - Ekonomik yayılma ve sömürgecilik - Avrupa’da Alman- Fransız rekabeti - Balkanlar’da Rus- Avusturya rekabeti - Dinî ve kültürel yayılma - Milliyetçilik - Hanedan çekişmeleri - Osmanlı Devleti’nin paylaşılma isteği

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA TÜRK CEPHELERİ Yukarıdaki sebepleri yazılan bu savaşa Osmanlı Devleti de Kasım 1914’te katılmış bunun üzerine birçok yeni cephe açılmıştır; - Kafkas Cephesi - Kanal Cephesi - Irak Cephesi - Hicaz-Filistin Cephesi - Çanakkale Cephesi - Galiçya Cephesi - Dobruca Cephesi

OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞMA PROJELERİ Osmanlı orduları cephelerde savaşırken, düşman devletlerin yöneticileri bir araya gelerek Osmanlı topraklarını kendi aralarında gizlice paylaşmışlardır. Bu gizli anlaşmalar şunlardır; - İstanbul Anlaşması - Londra Sözleşmesi - Sykes-Picot Anlaşması - St. Jean de Maurienne Anlaşması

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN SONA ERMESİ VE OSMANLI DEVLETİ’NİN MÜTAREKE İMZALAMASI

Çanakkale başta olmak üzere büyük kahramanlık gösteren ve zaferler kazanan Osmanlı Ordusu’nun yenilip geri çekildiği cepheler de olmuştur. 1918 yılının sonlarına doğru gelindiğinde Osmanlı Devleti’nin müttefiki olan devletler ateşkes isteyerek mütareke imzaladıkları için Osmanlı Devleti de savaşı sürdüremeyeceği için ateşkes istemiştir.

MONDROS MÜTAREKESİ ve İSTANBUL’UN İŞGALİ • Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanmıştır. Mondros mütarekesi 25 maddeden oluşmaktadır. Osmanlı topraklarının işgalini kolaylaştıran 7. maddedir. Bu ateşkes/ silah bırakma belgesine dayanılarak devlet ve topraklar işgal edilmiştir. Devletin başkenti İstanbul 13 Kasım 1918’de İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan savaş gemileri ile işgal edilmiştir. 

MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ Başta İstanbul olmak üzere 15 Mayıs 1919’da İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi halkın silaha sarılıp harekete geçmesine sebep olmuştur. Böylece Kuvâ-i Milliye ( Millî Kuvvetler) hareketi doğmuştur. Bununla birlikte daha örgütlü çalışmak için yararlı cemiyetler kurulmuştur.

Millî cemiyetler - Millî Kongre Cemiyeti (İstanbul) - Trakya- Paşaeli Müdafaa-i Hukuku Heyeti Osmaniyesi (Edirne ) - İzmir Müdafaa-i Hukuku Osmaniye Cemiyeti (İzmir) - Redd-i İlhak Cemiyeti (İzmir) - Vilayât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti (İstanbul - Erzurum’da şubesi) - Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti (Trabzon) - Kilikyalılar Cemiyeti ( İstanbul’daki Çukurovalılar kurmuş- Adana’da şubesi açılmış) - Kars Millî İslam Şurası (Kars) - Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti (Sivas)

ZARARLI CEMİYETLER 1. Azınlıkların kurduğu cemiyetler İşgaller başladıktan sonra yüz yıllardır Türklerle beraber yaşamış olan azınlıklar, gayrimüslimler de harekete geçmiş ve örgütlenmişlerdir. Daha önce var olan örgütler hızla harekete geçmiştir. - İttihad-ı Millî (İstanbul Rumları) - Mavri Mira Cemiyeti ( Rumlar ) - Pontus Rum Cemiyeti ( Rumlar) - Makabi Cemiyeti (Yahudiler) - Alayans İsrailit Cemiyeti (Yahudiler ) - Hınçak ( Ermeni ) - Taşnaksutyun ( Ermeni ) 2. Türklerin veya Kürtlerin kurduğu Cemiyetler - İngiliz Muhipler Cemiyeti - Wilson Prensipleri Cemiyeti - Sulh Selameti Osmaniye Cemiyeti - Kürt Teali Cemiyeti

MİLLÎ MÜCADELEYE HAZIRLIK

- Savaş bittikten sonra diğer komutanlar gibi Mustafa Kemal de İstanbul’a gelmiştir

. - İstanbul’a girdiğinde işgalci devletlerin savaş gemilerini gördüğünde “Geldikleri gibi giderler.” demiştir.

- Genç subaylar ve diğer arkadaşlarıyla kurtuluş üzerine görüşmeler yapmıştır.

- İstanbul’dan uzaklaşıp Anadolu’da örgütlenerek kurtuluşun gerçekleşeceği ortaya çıkmıştır.

- Bu arada İngilizler Karadeniz’de asayişin bozulmasından şikâyet ettiler.

- Osmanlı Hükûmeti bölgeye gönderilecek komutan arayışına girdi.

- Komutan ve subaylar arasında yapılan inceleme sonunda komutan olarak Mustafa Kemal seçildi.  

Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı ve Faaliyetleri Tuğgeneral Mustafa Kemal IX. (9.) Ordu müfettişi olarak Samsun’a görevlendirildi. Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmıştır. Mustafa Kemal’in müfettişlik alanını kapsayan iller: Samsun, Trabzon, Erzurum, Erzincan, Van, Kayseri, Ankara, Kastamonu, Maraş, Diyarbakır, Bitlis, Elaziz idi. - Mustafa Kemal bir hafta Samsun’da çalışmalarını yaptıktan sonra Havza’ya geçti - Havza’da, Samsun’da başlattığı silahlı direniş ve örgütlenme çalışmalarına devam etti.

- 12 Haziran 1919’da Amasya’ya geçti. Amasya Genelgesi 22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi yayımlandı. Tüm ilgililere duyuruldu.

- Vatanın bütünlüğü, milletin istiklâli tehlikededir.

- İstanbul Hükûmeti görevini yapamamaktadır. Bu durum milleti yok olmuş gibi gösteriyor.

- Milletin İstiklâlini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

- Milletin haklı sesini duyurmak için millî bir heyet kurulması gerekmektedir.

- Anadolu’nun her yönden güvenilir yeri Sivas’ta millî bir kongre düzenlenecektir.

- Her ihtimale karşı durumun millî bir sır olarak tutulması ve gereken yerlerde yolculuğun kimlik değiştirerek yapılması gerekmektedir.

- Vilayât-ı Şarkiye (Doğu Vilayetleri) adına 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre düzenlenecektir. Erzurum delegeleri Sivas’a katılacaktır.

Erzurum Kongresi ( 23 Temmuz- 7 Ağustos 1919 )

Mustafa Kemal 3 Temmuz’da Erzurum’a vardı. 7 Temmuz gecesi İstanbul’dan görevinden alındığı haberi verildi. 8 Temmuz’da Mustafa Kemal askerlik mesleğinden istifa ederek sivil bir vatandaş olarak mücadeleye devam etme kararı verdi. Mustafa Kemal’in başkanlığını yaptığı kongre kararları şunlardır:

- Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür parçalanamaz.

- Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı İstanbul Hükûmeti görevini yerine getiremez ise millet topyekun savunacak ve direnecektir.

- İstanbul Hükûmeti vatanın bütünlüğünü koruyamadığı takdirde, Anadolu’da geçici bir hükûmet kurulacaktır.

- Kuvâ-i Milliyeyi amil (millî silahlı güçleri etkin) ve İrâde-i Milliyeyi ( milletin iradesi) hâkim kılmak esastır.

- Hristiyan azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.

- Manda ve himaye kabul edilemez.

- İstanbul’daki millî meclisin bir an önce toplanması ve hükûmet işlerini denetim altına alıp yürütmesini sağlamak için çalışılacaktır.

• Mustafa Kemal’in başkan olduğu 9 kişilik heyet doğu illerini temsilen Sivas’a hareket etmiştir. • Erzurum Kongresi mahallî bir kongredir. • Aldığı kararlar genel ve millî özellik taşır. Sivas Kongresi ( 4-11 Eylül 1919) • Başkanlığını yine Mustafa Kemal’in yaptığı kongre;

 - Genel, bütün bir Anadolu adına yapılmış bir kongredir. * Alınan kararlar bütün yurtta uygulanmak için alınmış kararlardır. * Erzurum Kongre’si kararlarının hemen hemen aynısıdır. *Ülke genelindeki yararlı cemiyetler tek isim altında birleştirilmiştir. Farklı olan kararlar şunlardır: - Ülkemize karşı işgal emeli olmayan herhangi bir devletin iktisadi yardımları kabul edilecektir. Adaletli bir barışın yapılması millet olarak emelimizdir. - Milletin kendiliğinden oluşturduğu millî cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla tek amaç, tek isim altında toplanmıştır. - Kongrenin seçtiği Temsil Heyeti meclis açılıncaya kadar vaziyeti idare edecektir. - Millî Cemiyetler köylere kadar teşkilatlanacaktır. • Mustafa Kemal’in başkanı olduğu 16 kişilik Temsil Heyeti seçilmiş ve Millî Mücadeleyi yönetme yetkisi verilmiştir. Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelişi ( 27 Aralık 1919 ) Temsil heyeti Sivas’tan ayrılarak çalışmaları daha yakından takip edeceği, haberleşme, ulaşım ve güvenlik bakımından daha uygun olan Ankara’ya karargâhını taşımıştır. Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin açılması ve Misak-i Millî Kararlarının Alınması • Ülke genelinde işgal ortamında seçimler yapıldı. • Seçilen vekiller İstanbul’a gitti.

• 12 Ocak 1920’de Mebusan Meclisi açıldı ve çalışmalarına başladı.

• 28 Ocak 1920’de Misak-ı Millî kararları mecliste oy birliği ile kabul edildi.

Kararlar: - Kars, Ardahan, Batum, Batı Trakya ve Arapça konuşulan yerlerin kaderi halkaların özgür iradeleriyle verecekleri karara bağlanmıştır.

- İstanbul ve Marmara’nın güvenliğinin sağlanması şartı ile boğazlar uluslararası ulaşım ve ticarete açık olacaktır.

- Türkiye’deki azınlıklara, komşu ülkelerdeki Müslümanlara tanınan hakların aynısı tanınacaktır. - Siyasi, sosyal, hukuki ve ekonomik bağımsızlığımıza kaşı engeller tanınmayacaktır. İstanbul’un işgal edilmesi ve Mebusan Meclisi’nin dağıtılması Misak-ı Millî kararlarının alınması ve duyurulması üzerine 16 Mart 1920’de İşgal devletleri İstanbul’u resmen işgal etmiştir. Meclisin etrafı çevrilmiş, bazı vekiller tutuklanmıştır. 18 Mart 1920’de son oturumda meclisin çalışmalarına süresiz ara verilmiştir. Bunun üzerine Mustafa Kemal’in emriyle milletvekili seçimleri yenilenmiştir. Meclisin Ankara’da açılacağı kararı alınmıştır. 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi ( TBMM) açılmıştır. 24 Nisan 1920’de Mustafa Kemal TBMM Başkanı seçilmiştir. Artık bundan sonra Milî Mücadeleyi bu meclis yürütmüş ve idare etmiştir. TBMM’nin Özellikleri: - Millî bir meclistir. - Demokratik ve idealist bir meclistir. - Olağanüstü hâl meclisidir. 63 - Kahraman bir meclistir. - Kurucu bir meclistir. - Halkçı bir meclistir.

TBMM VE HÜKÛMETİNE KARŞI İSYANLAR Bu isyanlar İstiklâl Mücadelesini engellemek, Ankara’daki TBMM ve hükûmetini başarısız kılmak için; • İstanbul Hükûmeti ve işgalci devletleri desteklemiş, teşvik etmiştir. ANZAVUR İSYANI ( EKİM 1919- Balıkesir ve yöresi) KUVÂ-YI İNZİBATİYE ( Mayıs 1920- Sakarya- Geyve Boğazı) BOLU DÜZCE HENDEK VE ADAPAZARI İSYANI ( Nisan 1920) YOZGAT, BOĞAZLIYAN, YENİHAN İSYANI ( 1919-1920) MİLLÎ AŞİRET İSYANI ( Haziran 1920- Urfa) ÇERKEZ ETHEM İSYANI ( Ege- 1921) DEMİRCİ MEHMET EFE İSYANI ( Ege- 1921) CEMİL ÇETO İSYANI (1920- Muş ve çevresi ) KOÇGİRİ İSYANI ( Mart 1921- orta ve doğu Anadolu’nun bir kısmında) Sevr Antlaşması ( 10 Ağustos 1920 ) İşgal devletleri Osmanlı Devleti için 433 maddelik Sevr Antlaşması’nı hazırladılar. İstanbul Hükûmetine ve Saltanat Şurası’na onaylattılar. Bağımsızlığımızı elimizden alan vatanımızı paramparça edecek bir antlaşmaydı. • TBMM Sevr Antlaşması’nı tanımadı (19 ağustos 1920) • TBMM Sevr’i onaylayanları vatan haini ilan etti.

ASKERÎ VE SİYASİ GELİŞMELER İç isyanların bastırılması ve Yunan işgali karşısındaki düzensiz birliklerin yaşadığı sıkıntılar sonrası, TBMM ve hükûmeti Kuvâ-yı Milliye birliklerini düzenli orduya dönüştürmüş, başlarına işin ehli komutanlar tayin ettikten sonra düşmanları yurttan çıkarmak için harekete geçmiştir.

CEPHELERİMİZ

Doğu Cephesi :

• Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki ordu Ermenileri yenmiştir. • Kars- Sarıkamış, Oltu ve Gümrü’ye kadar olan yerler Ermeni işgalinden kurtarılmıştır. 2/3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.

Güney Cephesi:

• Güney Anadolu Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. • 1920-1921’de Maraş, Urfa, Antep ve Adana çevresinde yapılan savaşlarda Fransızlar yenilmiştir. • 20 Ekim 1920’de Ankara İtilafnâmesi yapılmış, Fransızlar güneyi terk etmişlerdir.

Batı Cephesi:

Cephe Komutanı Albay İsmet (Paşa) 15 Mayıs 1919’da İzmir Yunanlılar tarafından işgal edilmiştir. Yunan İşgali Ankara-Polatlı’ ya kadar ilerlemiştir. 6-10 Ocak 1921 I. İnönü Zaferi Moskova Antlaşması; Rusya ile TBMM arasında 16 Mart 1921’de yapılmştır. 31 Mart 1 Nisan 1921 II. İnönü Zaferi 10-19 Temmuz 1921 Afyon, Kütahya, Eskişehir Bozgunumuz. Sakarya’nın doğusuna çekiliş. Sakarya Savaşı 23 Ağustos- 12 Eylül 1921 Türk Orduları zafer kazandı. 64 Başkomutanlık Meydan Savaşı: Başkomutan Mustafa Kemal/26- 30 Ağustos 1921 Meydan Savaşı’nı Türk ordusu kazandı. Yunan ordusu kaçarak Ege Bölgesi’ni terk etti. Böylece “YA İSTİKLÂL YA ÖLÜM” parolasıyla başlayan Kurtuluş Savaşı zaferle, başarıyla sonuçlanmıştır. Mudanya Mütarekesi 11 Ekim 1921; Trakya Yunan işgalinden savaşsız kurtulmuştur.

Lozan Barış Antlaşması 23 Temmuz 1923’te imzalanmıştır.

• Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bağımsızlık belgesidir.

• Yeni Türk Devleti resmen tanınmış ve kabul edilmiştir.

• Osmanlı Devleti ömrünü tamamlamış yerini Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne bırakmıştır.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ VE DEVRİMLER “EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR” ilkesine dayalı bir yönetim kurulmuştur.

Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar:

1. Saltanatın Kaldırılması ( 1 Kasım 1922 ) 2. Cumhuriyetin İlanı ( 29 Ekim 1923 ) 3. Halifeliğin Kaldırılması ( 3 Mart 1924 ) Anayasal Hareketler: 1. 20 Ocak 1921 Anayasası ( İlk Anayasa ) 2. 20 Nisan 1924 Anayasası ( İkinci Anayasa ) Kurulan Siyasi Partiler : 1. Cumhuriyet Halk Fırkası (CHP) 9 Eylül 1923 (İlk siyasi parti) 2. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 17 Kasım 1924 (İkinci siyasi Parti) 3. Serbest Cumhuriyet Fırkası 12 Ağustos 1930 (Üçüncü siyasi parti)

Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar :

1. Medeni Kanun’un Kabulü (17 Şubat 1926) 2. Ceza Kanunu’nun Kabulü (1 Mart 1926) 3. Ticaret Kanunu’nun Kabulü (29 Mayıs 1926) Eğitim ve Öğretim Alanında Yapılan İnkılaplar 1. Tevhîd-i Tedrisat (Eğitim Öğretimin Birleşmesi) Kanunun Kabulü (3 Mart 1924) 2. Latin Harflerinin Kabulü ( Harf İnkılabı) 1 Kasım 1928 3. Üniversite Reformu (31 Mayıs 1933)

Kültür alanında Yapılan İnkılaplar:

1. Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti ( Türk Tarih Kurumu ) 15 Nisan 1931 2. Türk Dili Tetkik Cemiyeti ( Türk Dil kurumu ) 12 Temmuz 1932 Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar: 1. Kılık kıyafet İnkılabı 25 Kasım 1925 2. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması 30 Kasım 1925 65 3. Soyadı Kanunun Kabulü 21 Haziran 1934 Kadın Haklarının Kabulü: 1. 3 Nisan 1930 Belediye Seçimleri’nde seçme ve seçilme hakkı verildi. 2. 5 aralık 1934 Milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

Ekonomik alanda Yapılanlar: 1. İzmir İktisat Kongresi yapıldı. 17 Şubat 1923 2. Türkiye İş Bankası kuruldu. 26 Ağustos 1924 3. Öşür Vergisi kaldırılmıştır. (1925) 4. Kabotaj Kanunu’nın Kabulü. 1926 5. Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun Kabulü. 28 Mayıs 1928 6. Merkez Bankasının Kurulması. 1930 7. I. Beş Yıllık Kalkınma Planı yapıldı. 1933-1938 8. 45 tane fabrika üretim merkezi kuruldu. 1923-1938 10 Kasım 1938 Atatürk hayata gözlerini yumdu.

Atatürk İlkeleri 1. Cumhuriyetçilik 2. Milliyetçilik 3. Halkçılık 4. Devletçilik 5. Laiklik 6. İnkılapçılık

Güncelleme Tarihi: 19 Mayıs 2020, 01:01