Memurun Ticaret Yasağı Hk Örnek Danıştay ve DPB Kararları
Kamu kurumlarında devlet memuru olarak çalışan memurların yapmasının yasak olduğu iş ve işlemlerden biriside memurun ticaret ve gelir getirici faaliyetlerde bulunma yasağıdır.Bu nedenle memurların yapmış olduğu hangi işlerin bu yasak kapsamında olduğunu bilmesi önem arz etmektedir.Memurun uyması gereken ticaret ve gelir getirici faaliyette bulunma yasağı hakkında Devlet Memurları Kanununda Belirlenmiştir.Memurların ticaret yasağı ilgili ana hatlar kanunda belirlenmiş ,uygulamada çıkan sıkıntılar ise danıştay kararları ve devlet personel başkanlığı kararları ile açıklığa kavuşturulmuştur.
657 sayılı Kanun’un 28. maddesinde, ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı düzenlenmiştir. Madde ile memurların,
- Türk Ticaret Kanunu’na göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamayacakları,
- Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamayacakları,
- Ticari mümessil veya ticari vekil veya kolektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamayacakları
hükme bağlanmıştır.
- Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen memurların alacakları görevler,
- Üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri ile kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim ve denetim kurulları üyelikleri görevleri ve özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın istisnaları olarak belirtilmiştir.
Yine 657 sayılı Kanuna göre “Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller”i düzenleyen 125. maddesinin (D) bendinin (h) bendinde ticaret yapmak veya devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak kademe ilerlemesinin durdurulması cezası olarak düzenlenmiştir. Buna göre yasaklanmış faaliyetlerde bulunan ve gelir getirici faaliyetleri devam ettiren devlet memurlarına, fiilin ağırlık derecesine göre bulunduğu kademede 1-3 yıl ilerlemesi durdurulabilecektir.
Bu Nedenle devlet memurların yapacakları hangi faaliyetlerin ticaret yasağı kapsamında olduğu veya olmadığı hususunda disiplin cezası ile karşı karşıya kalmamaları açısından bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.Memurlara örnek olması açısından daha önceki yıllarda danıştay ve devlet personel başkanlıklarınca verilmiş olan örnek ve emsal kararları yazımız ekinde yayımlıyoruz.
Memurların Ticaret Yasağı ile İlgili Danıştay Kararları
Memurun Eşinin Üzerine Kayıtlı Şirket İşlemlerini Yürütmesi Ticaret Yasağı Kapsamında Olduğu Hk Danıştay Kararı
Dosya içeriğine göre, davacının eşinin üzerine kayıtlı olan işyerinde, baca filtresi yapıldığı, davacının bu işyerinde düzenlediği basın toplantısı ile bu sistemin tanıtımını yaptığı, fakültedeki çalışma saatleri dışında ve tatil günlerinde atölyeye gelerek çalışmaları yönettiği, Belediye Başkanlığı binası ile bir kısım özel bina ve işyerlerine bu filtreden taktığı, pazarlanması konusunda bazı kişilerle görüşmeler de bulunduğu soruşturmacı tarafından alınan tanık anlatımları ve gazete küpürleri ile belirlenmiştir. Davacı bu işyerinin eşine ait olduğunu, resmi görevi dışında bu iş yerinde herhangi bir çalışması olmadığı savını ileri sürmekte ise de; dosyadaki tanık anlatımları ve diğer belgeler karşısında, eşi üzerine kayıtlı olan bu işyerini gerçekte kendisinin çalıştırdığı ve yönettiği anlaşılmaktadır...
Yasalardaki bu tanımlamalar ve belirlemeler ışığında, davacının resmi görevi dışında yaptığı çalışmanın ticari çalışma kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır..." Dan . 8. D., E. 1991/1201 , K. 1992/929, T. 15/05/1992,
Belediye Başkanlarının Maden Ruhsatına Sahip Olabileceğine İlişkin Danıştay Kararı
Maden Kanununun 6. maddesi ile madde gerekçesinin birlikte değerlendirilmesinden, maddenin, maden hakkını ilk defa alacaklara, maden hakkına sahip iken kaybedeceklere ilişkin olarak ayrı düzenleme getirdiği, maddenin 3. fıkrasında maden hakkını alamayacak kişiler sayılırken, geniş bir yorumla "memur" ve "diğer kamu görevlileri" ile ilgili dairede çalışan, personele yasak getirildiği ve bu suretle yasa koyucunun memur ve memur işlevi gören diğer kamu görevlileri için 657 sayılı Kanun ve diğer kanunlarda mevcut ticaret yasağı hükümlerine paralel bir düzenleme yapmayı amaçladığı, maddenin 4. fıkrasında ise, maden hakkına sahip iken bu hakkı kaybedecekler sayılırken; dar bir yoruma gidilerek sadece "memur" olanlar için yasak getirildiği... .Bu durumda, kanunlarda belediye başkanlarına ticaret yasağı getiren bir hüküm bulunmadığından ve belediye başkanlığı sürekli değil, süreli bir hizmet olduğundan, belediye başkanının "memur" olmadığı da göz önüne alındığında davacıya Maden Kanununun 6. maddesi hükmü dayanak alınarak ruhsatlarının feshine ilişkin olarak tesis edilen işlemde hukuki isabet bulunmamaktadır." Danıştay İdari Dava Daireler i Genel Kurulu , E. 2001 / 850, K. 2001/1031 , T.28/12/2001 , Dan . 8. D., E.2002/1638, K.2003/358, T.23/1/2003.
Arıcılık Faaliyetinden Para Kazanan Memurun Ticaret Yasağı Kapsamında Bulunmadığı Hk Danıştay Kararı
“657 sayılı Devlet Memurları Kanunu`nun 28. maddesinde Devlet Memurlarının Türk Ticaret Kanununa göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek nitelikte bir faaliyette bulunamayacakları, Ticaret ve sanayi müsseselerinde görev alamayacakları, ticari mümessil veya ticari vekil veya kolektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamayacakları belirtilmiştir. Bakılan uyuşmazlıkta davacının açıkta geçirmiş olduğu sürelerde arıcılık faaliyetinden gelir elde etmiş olduğu idarece ileri sürülmüş ise de, bu faaliyetin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu`nun anılan maddesinde belirtilen faaliyetler kapsamına da girmediği açık bulunduğundan, tarafların temyiz istemlerinin reddi ile hukuk ve usule uygun bulunan Konya İdare Mahkemesinin 15.4.1992 günlü, E: 1991/607; K: 1992/303 sayılı kararının onanmasına, 21.3.1995 tarihinde oybirliği ile karar verildi.” (DANIŞTAY 12. DAİRE E. 1995/275 K. 1995/345 T. 21.3.1995)
Devlet Memurlarının Şirketlere Ortak Yönetici Olma Durumu Hakkında Danıştay Kararı
“Gereği Görüşülüp Düşünüldü: 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 278 inci maddesinin birinci fıkrasında esas mukaveleyi tanzim ve imza eden ve sermaye olarak esas mukavelede muayyen parayı veyahut paradan başka bir şeyi koymayı taahhüt eden pay sahiplerinin kurucu üye sayılacakları belirtilmiş, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağına ilişkin 28 inci maddesinin birinci fıkrasında da, memurların Türk Ticaret Kanununa göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamayacakları, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamayacakları, ticari mümessil veya ticari vekil veya kolektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamayacakları öngörülmüştür.
Sözü geçen 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 278 inci maddesinde tanımlanan kurucu üye sıfatının 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesinde öngörülen memuriyete engel faaliyetlerden sayılamayacağı, ancak, anılan kişilerin anonim şirketin yönetimini üstlenmeleri halinde; ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamayacakları, ticari mümessil, ticari vekil, idare meclisi üyeliği gibi yöneticilik görevlerini yapamayacakları ve ayrıca, kolektif şirketlerde ortak veya bir komandit şirkette komandite ortak olarak sınırsız sorumluluklar yüklenemeyecekleri gibi yasaklar kapsamına gireceği açıktır. Bu durumda, bir anonim şirkette kurucu ortak olan öğretim üyelerinin sırf bu sıfatları nedeniyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesindeki yasak kapsamında sayılamayacakları düşünülerek, dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 19.6.1991 gününde oybirliğiyle karar verildi.” (DANIŞTAY 1. DAİRE E. 1991/77 K. 1991/105 T. 19.6.1991)
Memurların Ticaret Şirketlerinde Yönetim Kurulu Üyesi Olmasının Ticaret Yasağı Kapsamında Olduğu Hk Danıştay Kararı
“Davacının diğer kişilerle birlikte … Eğitim ve Yayın A.Ş. adlı anonim şirketini kurduğu bu şirketi ticaret siciline kaydettirerek durumu Ticaret Sicil Gazetesinde ilan ettirdiği, şirkette yönetim kurulu üyesi ve bu şirkete ait … Özel Okulunda şirket temsilcisi olarak eğitim kurulu üyeliği görevlerini üstlendiği dosyadaki belgelerden anlaşılmış olup; adı geçenin bu eylemlerinin 657 sayılı Kanunun 28. maddesine aykırı olduğu açıktır.
Öte yandan, kamu idarelerinde teftiş hizmetleri, özellikleri nedeniyle diğer idari hizmetlerden ayrı olarak ele alınmış ve bu hizmetler ayrı bir kariyer olarak düzenlenmiştir.
Buna göre müfettişlik mesleğinin önem ve özelliği de göz önünde bulundurulduğunda; açıklanan davranışı nedeniyle hakkında soruşturma ve inceleme yapılarak sonucunda bir yıl kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile cezalandırıldığı anlaşılan davacının bu durumunun, mesleğinin ve sıfatının gerektirdiği saygınlık ve güven duygusunu sarsacak nitelikte olduğu açık bulunduğundan 657 sayılı Yasanın 76. maddesiyle tanınan takdir yetkisinin, kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilerek, adı geçenin başmüfettişlik görevinden alınmasında ve Afet İşleri Genel Müdürlüğüne mimar olarak atanması yönünde kullanılmasında sebep ve maksat yönlerinden hukuka aykırılık görülmemiştir. ….Açıklanan nedenlerle davanın reddine 21.10.1992 tarihinde oybirliği ile karar verildi.” (DANIŞTAY 5. DAİRE E. 1991/3960 K. 1992/2707 T. 21.10.1992)
Memurun Limited Şirket Ortağı Olabileceği Hk Danıştay Kararı
Limited Şirket Ortağı Olmanın Ticaretle Uğraşmak Sayılamayacağı, Bu Nedenle 657 Sayılı Kanunun 12/D-H Maddesine Göre Disiplin Cezası Verilemez.Davacının Şirkette Sadece Ortak Konumunda Olduğundan Ve 657 Sayılı Kanunda Limited Şirket Ortağı Olmayı Yasaklayan Bir Hüküm De Bulunmadığından Ticaretle Uğraştığı Gerekçesiyle Davacının Bir Yıl Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası İle Cezalandırılmasında Hukuka Uyarlık Bulunmadığı, Daha Önce Sattığı Ancak, 26.5.2000 Tarihinde Yeniden Satın Aldığı Mesken İçin Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik Hükümleri Uyarınca Süresinde Ek Mal Bildiriminde Bulunmadığı Anlaşıldığından Bu Eyleminden Dolayı Verilen Bir Yıl Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası Verilmesi Hukuka Aykırıdır (DANIŞTAY 12. Daire 2002/3558 E.N , 2003/1197 K.N. )
Memurun Babası Adına Kayıtlı Ticari Taksiyi Kullanması hk Danıştay Kararı
davacının, babasının adına kayıtlı ticari otoyu Nimet isimli bir şoförün çalıştırdığı ve hasılatı davacıya teslim ettiği, davacının ise boş zamanlarında bu otoyu kullandığı anlaşılmakta ise de, bu hallerin, Türk Ticaret Kanununun yukarıda açıklanan 16. ve 17. maddelerinde belirlenen tacir ve esnaf tanımı kapsamnda bulunmadığı açıktır." Dan .
10. D., E. 1987/178 K. 1987/792 T. 15/4/1987
Memurun Ticaret Yasağı Hakkında Devlet Personel Başkanlığı Kararları Görüşleri
ÖZET: Bakanlığınız bünyesinde sınıf öğretmeni olarak görev yapan …’ın mesleği dışında göreviyle ilgili olmayan konularda köşe yazarlığı yapmasının disiplin yönünden suç teşkil edip etmediği ve söz konusu eyleme yönelik disiplin cezası uygulanıp uygulanamayacağı hk. (31/05/2012-8276)
Yukarıdaki hükümler çerçevesinde; Devlet memuru olarak görev yapan personelin; bir gazetede hizmet akdine bağlı olarak köşe yazarlığı yapamayacağı, 657 sayılı Kanunun ödev ve sorumluluklar ile yasaklara ilişkin hükümlerine riayet etmek kaydıyla 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında eser çıkarabileceği, mezkur Kanun kapsamında eser çıkarmasının disiplin suçu sayılmayacağı mütalaa edilmektedir. Diğer taraftan; ilgilinin yazdığı yazıların eser niteliğinde olup olmadığı, herhangi bir siyasi parti; kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef alıp almadığı, gazete sahibi gerçek veya tüzel kişilerle sözleşmeye dayalı bir ilişki içersinde olup olmadığı hususları dikkate alınarak konunun Bakanlığınızca değerlendirilmesi uygun olacaktır.
ÖZET: Amway Limited Şirketi ile sözleşme yapmak suretiyle yürütülen serbest girişimcilik faaliyetinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesi kapsamında olup olmadığı ile Devlet memurunun aile yardım ödeneğine müstahak çocuğunun Amway serbest girişimcisi olması durumunda aile yardım ödeneğinin verilip verilemeyeceği hk.(09/04/2010-5663)
Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde,
-Başkanlığınızda görev yapan personelin Amway Limited Şirketi ile sözleşme yaparak serbest girişimci sıfatıyla söz konusu Şirketin ürünlerini sattığı, ürün satışından kar elde ettiği hususları dikkate alındığında, bahsi geçen Şirket ile sözleşme yapmak suretiyle yürütülen serbest girişimcilik faaliyetinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesinin kapsamında olduğu,
ÖZET: Devlet memurunun kızına ait şirketin işlerini vekaleten yürütmesinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesine aykırılık teşkil edip etmediği hk. (26/02/2013-904)
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde; 657 sayılı Kanunun 28 inci ve 125 inci maddesi ile 6098 sayılı Kanunun 551 inci maddesi birlikte değerlendirildiğinde; ilgi yazı ekinde yer alan noterden tasdikli vekâletname örneğinde …’ın, … Eğitim Gereçleri Ofis Mobilyaları İnşaat ve Dekorasyon Ticaret Limited Şirketinin işlemleriyle vekil tayin edilmesi, İlgilinin ticari vekil gibi değerlendirilmesi sonucunu doğurmakta olup; bu durumda İlgilinin ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyette bulunma yasağını ihlal ettiği mütalaa edilmektedir.
ÖZET: Devlet memurunun Ankara Devlet Tiyatrosu Müdürlüğüne bağlı olarak sahnelenen tiyatro oyununda Misafir Sanatçı olarak görev almanın mümkün olup olmayacağı hk.(26/09/2013-18060)
Bu itibarla, ilgili personelin tiyatro oyununda Misafir Sanatçı olarak görev almasının; söz konusu faaliyetin 5846 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesi, mesai saatleri dışında icra edilmesi, bu faaliyetten ticari kazanç sağlanmaması, herhangi bir akit ile işverene bağlanılmaması ve sosyal güvenlik kuruluşlarından biriyle ilişkilendirilmemesi halinde mümkün olabileceği düşünülmektedir.
ÖZET: Avukatlık ruhsatına sahip Devlet memurunun ebeveyni, eşi, çocukları, kardeşleri ile onların eşi ve çocuklarının, adli ve idari iş, işlem ve davalarında ücretsiz olarak avukatlıklarını üstlenip üstlenemeyeceği hk. (02/09/2013-14066)
Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, kamu kurumlarında aylık veya ücret karşılığında çalışmakta olanların, 1136 sayılı Kanunun 11 nci maddesi uyarınca, avukatlık mesleğini ücretli ya da ücretsiz icra etmelerinin mümkün bulunmadığı mütalaa edilmektedir.
ÖZET: Devlet memurunun anonim veya limited şirket ortağı olup olamayacağı hk.(12/02/2014-506)
Yukarıda yer verilen hükümler çerçevesinde, anonim şirketin esas sözleşmesinde veya limited şirketin şirket sözleşmesinde şirketi idare ve temsil edecek kişiler arasında sayılmamak ve bu şirketlerin yönetimi ile denetiminde de görev almamak kaydıyla 657 sayılı Kanuna tabi Devlet memurunun anonim veya limited şirket ortağı olmasında yasal açıdan bir sakınca olmadığı değerlendirilmektedir.
ÖZET: Devlet memurunun ücret karşılığı heykel yapıp yapamayacağı hk. (14/6/2016- 3593)
Yukarıdaki hükümler ve açıklamalar çerçevesinde; silikon heykel yapım faaliyetinin 5846 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesi, mesai saatleri dışında icra edilmesi, bu faaliyetten ticari kazanç sağlanmaması, herhangi bir akit ile işverene bağlanılmaması ve sosyal güvenlik kuruluşlarından biriyle ilişkilendirilmemesi halinde mümkün olabileceği düşünülmekle birlikte, söz konusu faaliyetin müzelere veya müzelerle anlaşmalı şirketlere sipariş ve bir ücret karşılığında yapılması halinde 657 sayılı Kanunun 28 inci maddesi kapsamında yasak bir faaliyet olarak değerlendirilmesi gerektiği mütalaa edilmektedir.
ÖZET:Aylıksız izinde bulunan memur ticari faaliyette bulunabilir mi? (12.05.2016 - 2951)
Kendilerine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 108'inci maddesi kapsamında aylıksız izin verilenlerin aylıksız izin süresince ödev, sorumluluk, haklarının ve Devlet memuru sıfatının gerektirdiği yükümlülüklerinin devam ettiği, mezkur Kanun ile belirlenen yasaklardan sorumlu olunacağı ve yasaklanan eylem ve faaliyetlerde bulunanlara uygulanacak müeyyidelerin aylıksız izinli personel için farklı bir sonuç doğurmayacağı için ticari kazanç getirici faaliyette bulunmaları mümkün değildir.
ÖZET:Memur Diğer Kurum ve Kuruluşlarda Sunum Yapabilir mi (16/5/2014-2405)
Kurumunuz personelinin mesai saatleri dışında veya Kurumunuzdan izin almak suretiyle mesai saatleri içinde; Dünya Bankası tarafından Ankara'da yapılacak seminere konuşmacı olarak katılabileceği, ancak bu faaliyeti karşılığında Dünya Bankası'ndan ücret alamaz. Ancak, Dünya Bankası tarafından Ankara'da yapılacak seminerde sunum yapması için Kurumunuz personeline 657 sayılı Kanunun 89'uncu maddesi çerçevesinde ders görevi verilebileceği ve Kurumunuz tarafından ilgiliye adı geçen Kanunun 176'ncı maddesine göre ücret ödenmesi mümkündür.
ÖZET:Memurlar iş güvenliği uzmanlığı dersi verebilir mi (24/7/2015-4966)
Kurumunuzda 657 sayılı Kanuna tabi görev yapan, iş yeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesine sahip olan personelin, mezkur düzenlemeler uyarınca iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermek üzere yetkilendirilen "özel sektör" niteliğindeki eğitim kurumlarında mesai saatleri dışında Kurumunuzun izniyle haftada on saati geçmemek üzere ders görevi alabilmeleri mümkündür.
Güncelleme Tarihi: 14 Ekim 2019, 15:15
