Memurların Kullanımında Olan Taşınırlara Verdiği Zararda Tahsilat
Devlet Memuru olarak çalışmakta olanlara çalışmış oldukları kurumlarda çeşitli araç ve gereçler zimmetle memurlara verilmektedir.Memurların zimmetine verilen demirbaşlara memurlarca herhangi bir zarar verildiğinde ise kamu kurumlarınca ilgili durum kamu zararları kapsamında değerlendirilerek işlem yapılmaktadır.Ancak devlet memurlarının kendilerine teslim edilen mallara vermiş oldukları zararlara ilişkin tazmin işlemleri yapılırken genellikle ilgili durumun Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Yönetmelik kapsamında olduğu düşünülerek yapılacak işlemler bu doğrultuda yürütülmektedir.Ancak mevzuata baktığımızda devlet memurlarınca devlet mallarına verilen zarardan dolayı sorumlulukları Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik kapsamında değerlendirilmedir.
5018 sayılı Kanun’a dayanılarak çıkarılan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin Kapsam maddesinde “657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 1 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında bulunan kamu idarelerinde görevli memurların, kullanımlarındaki taşınır ve taşınmazların korunması ve her an hizmete hazır halde bulundurulması için gerekli tedbirleri almamaları nedeniyle Devlete verdikleri zararlar ile kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak kişilere verdikleri zararlar hakkında, 657 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi uyarınca 27/6/1983 tarihli ve 83/6510 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.” denilerek, devlete ait taşınır ve taşınmaz malların zarar görmesi ve üçüncü kişilerin memurların kamusal görevlerinden ötürü zarar görmeleri sonucunda izlenecek tahsil sürecine ilişkin usul ve esaslarla ilgili olarak sözü edilen Yönetmeliğin yürürlükte olacağı hükme bağlanmıştır.
Konuya ilişkin olarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Kişisel Sorumluluk Ve Zarar başlıklı 12. Maddesinde
“ Devlet memurları, görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar.
Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa, bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi esastır.
Zararların ödettirilmesinde bu konudaki genel hükümler uygulanır. Ancak fiilin meydana geldiği tarihte en alt derecenin birinci kademesinde bulunan memurun brüt aylığının yarısını geçmeyen zararlar, kabul etmesi halinde disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulu kararına göre ilgili memurca ödenir.” Hükmü yer almaktadır.
Yine aynı kanunun Kişilerin Uğradıkları Zararlar başlıklı 13. Maddesinde;
“……………… 12 nci maddeyle bu maddede belirtilen zararların nevi, miktarlarının tespiti, takibi, amirlerin sorumlulukları ve yapılacak işlemlerle ilgili diğer hususlar Başbakanlıkça düzenlenecek yönetmelikle belirlenir.”hükmü yer almaktadır.
657 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi ve bu madde uyarınca çıkarılan ‘Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik’in öncelikli kapsamı ‘Devlet Memurları Kanunu'nun değişik birinci maddesinin ilk fıkrası kapsamına giren kurumlarda çalışan memurların;
1) Taşınır ve taşınmazların korunması ve her an hizmete hazır halde bulundurulması için gerekli tedbirleri almamaları nedeniyle Devlete verdikleri zararlar,
2) Kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak kişilerin uğradıkları zararlar,
şeklinde belirlenmiştir.
Bu anlamda Yönetmelik içeriğinde öngörülen usul ve esaslara aşağıda değinilecektir.
Devlete Ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi Ve Miktarlarının Tespiti Takibi, Amirlerin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmeliğin Tanımlar başlıklı 3. Maddesinde “
- Kasdi Zarar : memurların idareye veya kişilere bile bile isteyerek zarar vermesi halidir.
- İhmal Sonucu Zarar : Memurların sorumlu oldukları işlere gerekli özeni göstermemeleri veya işleri savsaklamaları sebebiyle idare veya kişilerin zarar uğraması halidir.
- Tedbirsizlik Sonucu Zarar : Memurların gerekli önlemleri zamanında almamaları veya eksik olarak almaları sonucunda idarenin veya kişilerin zarara uğraması halidir.
- Memur : 657 Sayılı kanunun 1.maddesinin 1.fırkasında sayılan kurumlarda çalışan ve aynı kanunun 4.maddesinin (B) , (C) ve (D) bentleri kapsamına girmeyen kamu görevlileridir.
- Devlet Malı :Devletin malik olduğu her çeşit taşınır ve taşınmaz varlıklardır. Hükmü yer almaktadır.
Yine aynı yönetmeliğin aşağıda gösterilen maddelerinde “
Zarar-Tazmin Mükellefiyeti , Zarar Miktarının Tesbiti , Memurların Sorumlulukları ve Zararları Tazmin Mükellefiyeti
Madde 4. Memurlar görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek; Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almakla görevli ve sorumludurlar.
Memurlar, bu görev ve sorumlulukların yerine getirilmemesi sebebiyle doğan zararları bu yönetmelikte belli edilen usul ve esaslar uyarınca tazminle mükelleftirler. Sayıştaya karşı sorumlu olanların sorumlulukları hakkında 832 sayılı Sayıştay Kanunu hükümleri saklıdır.
Madde 5 – Bu yönetmelik hükümlerine göre memurlarca tazmin edilecek zararlar :
a) Kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile belirlenmiş görevlerine kasıt ihmal veya tedbirsizlik sonucu gerekli dikkat ve itina ile yapmamaları sebebiyle idarenin veya kişilerin uğradığı zararlar,
b) Kendilerine teslim edilen Devlet Malının korunması ve heran hizmete hazır halde bulundurulması için gerekli tedbirleri kasıt, ihmal veya tedbirsizlik sonucu almamaları sonucu Devlet malında meydana gelen zararlardan ,
İbarettir. Hükümleri yer almaktadır.
‘Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmeliğin Zararların tazmini İçin Gerekli Şartlar başlıklı 6. Maddesinde
-Memurların zararları tazmin mükellefiyetinin doğması için ;
a) Zararın mevcut olması ,
b) Zararın doğrudan doğruya memurun fiilinden doğması
c) Zararın mücbir sebebten hasıl olmaması ,
şarttır. Hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda ayrıntılı olarak anlatılan mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere devlet memurlarının kullanımında olan devlet mallarına vermiş oldukları veya devlet memuru olarak görev yapanların 3. kişilere vermiş oldukları zararlarda ‘Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre işlem yapılmalıdır.
Ancak oluşan zarardan dolayı ilgili memurun sorumlu tutulabilmesi için ilgili yönetmeliğin 6. maddesinde yer alan hususların bir arada bulunması gerekmektedir.Dolayısıyla kamu idarelerince yapılacak işlemlerde ilgili durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.Genellikle meydana gelen olaylarda zararın var olması ve memurun fiilinden kaynaklanmış olması durumunun idarelerce değerlendirilmesinde bir sıkıntı olmamakla birlikte meydana gelen zararın mücbir sebepten kaynaklanıp kaynaklanmadığı hususu değerlendirilmeden tahsil işlemleri yapılmaktadır.
Mücbir sebep; doktrin ve uygulamaya göre, sorumlunun kendi iradesi dışında meydana gelen bir zarara kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır.
Dolayısıyla ortada bir mücbir sebep durumu varsa zarar oluşmuş olsa bile memurun sorumluluğu söz konusu olmayacaktır.
Konunun daha iyi anlaşılması açısından mücbir sebebin varlığı halinde yapılacak olan işlemleri bir örnekle açıklamaya çalışalım.
Kamu kurumunda şoför olarak görev yapan bir kamu görevlisinin görev icabı ankara iline kurum amirlerini götürdüğünü ve dönüşte yolda kaza yaptığını varsayalım.Yapılan kaza sonucunda kamu aracında zarar meydana gelmiş ve bu zarar ilgili memurdan tahsil edilmek istenmektedir.Kaza yapan memurun yapmış olduğu kazada zararın tazmini için aranan zararın mevcut olması durumu ve memurun fiilinden kaynaklanmış olması durumları bulunmaktadır.Ancak kazada mücbir sebep var mıdır.İşte idarelerin bu noktada değerlendirmeye doğru yapması ve ona göre işlem yapmaları gerekmektedir.Mücbir sebebin varlığı halinde ortada bir zarar olsa ve bu zarar memurun fiilinden kaynaklansa bile zarar tazmini memurdan yapılamayacaktır.Mücbir sebebin var olduğu ve olmadığı durumlara göre yapılacak işlemler ise aşağıdaki gibi olacaktır.
- Kazanın Mücbir Sebep Olmadan Sürücünün Hatasından Kaynaklandığı Anlaşılırsa Yapılacak İşlemler
Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmeliğin Zararın ve Miktarın Tesbiti başlıklı 7 maddesinde yer alan
“Memurun kasıt , ihmal veya tedbirsizliği sonucu idarenin malca uğradığı zararın ilgili tarafından rayiç bedel üzerden ödenmesi esastır. Zarara uğrayan Devlet malının rayiç bedelinin tesbitinde aşağıdaki usul ve esaslar uygulanır.
a) Demirbaş defterinde alındığı tarihteki değeride belli edilmek suretiyle kayıtlı bulunan veya demirbaş defterinde kayıtlı olmakla beraber değeri belli olmayan veya teberru yoluyla veya başka suretle Devlete mal edilen mallarda zarar söz konusu ise ait oldukları kurumlarca 3 kişiden az olmamak üzere teşkil edilecek bir heyet tarafından zarara uğrayan malı rayiç değeri , piyasa araştırması yapılmak , ticaret odaları ile belediyelerden bilgi istemek suretiyle belirlenir ve ondan sonra zararın miktarı tespit edilir.
Zarar görev Devlet malı eğer amortismana tabi mallardan ise rayiç bedelden amortisman payı düşülür …………..” hükmü gereğince zarar miktarının tespitinin yapılması gerekmektedir.
Yukarıda anlatılan şekilde tespit edilen zarar yine aynı yönetmeliğin Zararın Ödenmesi başlıklı 8. Maddesinde yer alan “7 . maddede belirtilen usül ve esaslar uyarınca tespit edilen zarar miktarının en alt derecenin 1.kademesinde bulunan memurun brüt aylığının yarısını geçmediği hallerde memurun kabul etmesi kaydıyla zarar disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulu kararına göre memurca ödenir. Ödemeyi kabul etmeyen memurların verdikleri zararlar hükmen tahsil edilir.
Yukarıdaki fıkrada belirtilen miktarı aşan zararlar işin icabına ve genel hükümleri göre sorumlulardan sulh yolu ile veya hükmen tahsil edilir.
Birinci fıkra kapsamına giren zararlar , ödemeyi kabul edenler hakkında disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulunca verilen kararların kesinleştiği tarihi izleyen aybaşından itibaren kararda belirtilen esaslara göre, memurların aylıklarından kesinti yapılmak üzere tahsil edilir . Zararın ödenmesinin sulh yoluyla sağlanması halinde de sulh işleminin kesinleştiği tarihi izleyen aybaşından itibaren anlaşma esaslarına göre memurların aylıklarından kesinti yapılır .
Memurların aylıklarından yapılacak kesinti miktarı , kendilerine ödenecek net aylıkların 1/3 ‘ünden fazla ve ¼’ünden az olamaz .” hükmü ile
İlgili yönetmeliğin Zararların Takibi ve Yapılacak Diğer İşlemler başlıklı 10.maddesinde yer alan “Zararı veren memurun amirleri, zararın vuku bulduğu tarihi izleyen 3 gün içinde zararın konusu ile memurun sorumluluğunu belirten tüm bilgi ve belgeleri, o kurum ve kuruluşun en üst yöneticisine iletirler . En üst yöneticiler bilgi ve belgelerin kendilerine intikal ettiği tarihi izleyen 10 gün içinde bu yönetmeliğin 7. maddesinde belirtilen usül ve esaslar uyarınca zarar miktarını tespit ettirirler.
Zarar Miktarının bu yönetmeliğin 8.maddesinin 1.fıkrasında belirtilen miktarı geçmediği hallerde, zararlarla ilgili belgeler en üst yöneticiler tarafından karar verilmek üzere ilgili disiplin amirine , gerektiğinde yetkili disiplin kuruluna gönderilir . Ayrıca zarar veren memurdan ödemeyi kabul edip etmediği hususunda yazılı beyanda bulunması istenir. Bu işlemler en geç 10 gün içinde tamamlanır.
Yukarıdaki fıkra kapsamına giren miktardaki zararların ödemeyi kabul eden memurlar hakkında düzenlenen dosya disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulunca dosyanın intikalini izleyen 10 gün içinde incelenip karara bağlanır. Kararda aylıklardan yapılacak kesinti miktarı ve taksit sayısı belli edilir.
İdareye verdikleri zararın ödemeyi kabul etmeyen memurlar hakkında genel hükümlere göre takibat yapılmak ve dava açılmak üzere zarar ait bütün bilgi ve belgeler kurum ve kuruluşun en üst yöneticilerince konu ile ilgili mercilere gönderilir. “ hükmüne göre işlem yapılması gerekmektedir.
- Kazanın Mücbir Sebepten Olduğu Anlaşılırsa ;
Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmeliğin 6. Maddesinde sayılan şartlar tamamen oluşmadığından meydana gelen zarardan memurun sorumlu tutulması mümkün olmayacaktır.
Güncelleme Tarihi: 18 Ekim 2019, 14:33
