657 sayılı Devlet Memurları Kanunda Devlet memurlarının memuriyete giriş derece ve kademeleri ile yükselebilecekleri derece ve kademeler eğitim durumları itibarıyla belirlenmiştir. Ataması yapılan memurun derece ve kadem ilerlemesi mevzuatta yer alan hükümler çerçevesinde  yapılır. Memurun kazanılmış hak aylığı derecesi eğitim düzeyi itibarıyla yükselebileceği en üst derece ve kademeye kadar yükseltilir.

Derece yükselmesi yapılmasının şartları 657 sayılı yasanın 66 ıncı maddesinin A bendinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde hükmüne göre derece yükselmesi için; üst derecelerden yükselinebilecek boş bir kadronun bulunması, derecesi içinde en az 3 yıl ve bu derecenin 3 üncü kademesinde 1 yıl bulunmuş olması ve kadronun tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri elde etmiş olması gerekmektedir.

Derece yükselmesinin şartlarını taşımakla birlikte kadrosuzluk sebebiyle bazı personelin derece yükselmesi yapılamamaktadır. Kadrosuzluk sebebiyle derece yükselmesi yapılamayan personele ilişkin düzenleme 657 sayılı yasanın 67 inci maddesi ile yapılmıştır. Diğer şartları taşımakla birlikte üst derecelerde  kadro olmadığı için derece yükselmesi yapamayan memurların kazanılmış hak aylıkları,  işgal etmekte oldukları kadroların üst derecelerine yükseltilir. Ancak  öğrenim durumları itibariyle yükselebilecekleri dereceyi aşamazlar.

Buna göre memurun;

-Derece yükselmesi için 657 sayılı yasanın 68/A maddesinde aranan şartları taşıması, 

-Üst derecede atama yapılacak kadro bulunmaması gerekir. Örneğin,gih sınıfında 4üncü derecede görev yapan memur için 3 üncü derecede atama yapılacak bir kadro bulunmaması,

gerekir.

Bu şartları taşıyan memurların kadroları aynı kalmakla birlikte kazanılmış hak aylık dereceleri bir üst dereceye yükseltilir. Öğrenim durumları itibarıyla yükselebilecekleri dereceyi aşamazlar. Yükseköğrenim mezunları birinci öğrenim durumları itibarıyla birinci dereceye kadar yükselebildikleri için bu sınırlamaya tabi olmazlar. 

Kadrosuzluk sebebiyle kazanılmış hak aylık derecesi bir üst dereceye yükseltilen memurun maaş unsurlarının hesabında ise ikili bir ayrım söz konusu olmaktadır.

1- Kazanılmış Hak Aylık Derecesi Esas Alınan Maaş Unsurlarının Ödenmesinde: Memur maaşının bazı unsurlarının hesabında kazanılmış hak aylık derecesi esas alınarak hesaplama yapılır. Kadrosuzluk sebebiyle derece yükselmesi yapıldığı zaman memur bu unsurlardaki artıştan faydalanır. Memurun maaş hesabı yapılırken maaş unsurları tek tek incelenerek kazanılmış hak aylık derecesine göre ödeme yapılacağı ifade edilen unsurlar yükseltilen derece üzerinden ödenir.

2-Kadro Derecesi Esas Alınan Maaş Unsularının Ödenmesinde: Kadrosuzluk sebebiyle üst dereceli kadrolara atanamayan memurların kazanılmış hak aylık derecelerindeki yükselme kadro derecesine bağlı maaş unsuru ödemelerinde herhangi bir fayda sağlamamaktadır. Kişinin kazanılmış hak aylık derecesi yükselmiş olsa bile kadro derecesi yükselmediği için maaş unsuru hesaplamasında bir değişiklik olmamaktadır.

Danıştay İdari Dava Daireleri 1989/28 Karar Nolu kararında; kadrosuzluk sebebiyle üst dereceye atanamayıp kazanılmış hak aylıkları 657 sayılı yasanın 67 inci maddesine göre bir üst dereceye yükselen memurların zam ve tazminatlarının yükselinen dereceden ödenebilmesi için, o kurumda aynı unvanlı ve dereceli kadronun bulunması gerektiği yönünde karar vermiştir.

Yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere, kadrosuzluk sebebiyle kazanılmış hak aylık derecesi yükselen memurun maaş unsurunun hesabında esas alınan dereceye göre farklılık gösterecektir. Kazanılmış hak aylığı esas alındığında maaş unsurunda değişme olurken kadronun esas alındığı maaş unsurunun hesabında herhangi bir değişiklik olmamaktadır.

Kadrosuzluk sebebiyle derece yükselmesi yapılamayanların kazanılmış hak aylıklarının bir üst dereceye yükseltilmesi işleminin bir kez yapılacağına dair bir sınırlama bulunmamaktadır. Eğitim durumu itibarıyla yükselebileceği dereceyi aşmamak kaydıyla birden fazla  bu haktan faydalanabilir.