Kamu İşçisi Yılda 270 Saat Üstünde  Fazla Çalışma Yapabilir mi?

Bilindiği üzere kamu kurum ve kuruluşlarında işçi statüsünde personeller çalıştırılmaktadır. 4857 sayılı İş Kanununu 41.maddesinde işçilerin haftalık 45 saatten fazla çalıştırılması kanunda yazılı koşullar çerçevesinde fazla çalışma olarak değerlendirilmektedir. Fazla çalışma süresi yılda 270 saat ile sınırlandırılmıştır. Fazla çalışmada sınır konusunda 4857 sayılı İş Kanunu günlük ya da haftalık bir sınır getirmemiştir. Sadece yıllık olarak sınırlama getirmiştir.

Fazla çalışma yaptırmak durumunda bulunan kamu kurum ve kuruluşları işçilerin onayını alarak çalıştırabilirler. 270 saat sınırlaması işçilerin kendileriyle ilgili bir durumdur. İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 5. maddesinde yıllık 270 saat sınırının; işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkin olduğu ifade edilmiştir. Sayıştay Temyiz Kurulunun 14.10.2014 tarih ve 39564 nolu kararında da işçinin onayı ile yılda 270 saatten fazla çalıştırılabileceği belirtilmiştir.

Yılı 2008

Dairesi 8

Dosya No 36494

Tutanak No 39564

Tutanak Tarihi 14.10.2014

...........................................

3- 1465 sayılı ilamın 3 üncü maddesiyle; GATAB bünyesinde görevli işçilere 4857 sayılı İş Kanunu'na aykırı olarak bir yıl içerisinde ikiyüzyetmiş saati aşan fazla çalışma yaptırılarak bedelinin ödendiği gerekçesiyle 41.315,97 TL.’ye tazmin hükmü verilmiştir.

Dilekçi dilekçesinde:

Birliğin çalışanlarının 31.07.2008 tarih ve 2597 nolu yevmiye ile ödenen fazla çalışma ücretlerinden 41.315,97 TL'nin 4857 sayılı İş Kanununun Fazla Çalışma başlıklı 41. Maddesi gereğince 1 yılda 270 saati aşamayacağı gerekçesi ile kamu zararının oluştuğu yönündeki görüşe katılmakla birlikte olayların yer. zaman, süreç vs. gibi etkenler göz önüne alındığında bunun bir katı kural olmaması kanaatini taşıdığını,

Sorumlu olarak nitelendirilen konu ile ilgili kurum yöneticilerinin ve çalışanlarının bunu bilmemesinin mümkün olmadığını, 24 saat çalışma esasına dayalı Birliğimizin yürüttüğü hizmetlerin (çöplerin toplanması, arıtma tesislerinin "5 adet" çalışması, içme suyu temini ve zararlılarla mücadele gibi) zamanında ve yerinde sağlanması gereken hizmetler olarak değerlendirilmesi, norm kadro esasları toplu iş sözleşmesindeki yaptırılan fazla çalışmaların izinle karşılanmayacağını dair hükümler dikkate alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Antalya Bölge Müdürlüğünden görüş sorulmuş ve alınan görüş doğrultusunda işlem tesis edildiğini,

270 saatlik 4857 sayılı iş kanunun 41/8 fıkrasındaki fazla çalışma süresi sınırlaması, işçiyi aşırı çalıştırmayı önlemek amacıyla, (İşçiyi koruma amacı) konulmakla birlikte toplu iş sözleşmesi gereği yaptırılan fazla çalışma karşılıklarının ödenmemesi anayasanın "Angarya yasağı" ile bağdaşmayacağı, fiilen çöp, arıtma, içme suyu gibi bölgenin sıhhi hijyeni nedenleriyle yaptırılmak zorunda kalınmıştır. Bu bakımdan yaptırılan çalışma karşılıkları toplu iş sözleşmesi gereği olup. izinlede karşılanamayan bu süreler " Angarya Yasağı" kapsamında ücretsiz bırakılmamıştır. Fiili ve fiziki nedenlerle yaptırılması zorunlu mahallen oluşan hizmetler gereği fazla mesai yaptırılarak ödemeye esas tutulduğunu,

Bütün bu hususlar dikkate alındığında konu hakkında duyulan ihtiyaç üzerine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Antalya Bölge Müdürlüğünden görüş alınarak hatalı işlem tesisinden kaçınılması hususunda gereken hassasiyetin gösterilmiş olması nedeniyle kurum yöneticilerinin ve çalışanlarının kusurlu davrandığı konusundaki görüşe katılmadığını belirtmektedir.

Sayıştay savcılığının karşılamasında:

“Temyiz dilekçesinin 4 üncü maddesiyle ilgili olarak dilekçi; İş Kanunun öngördüğü azami çalışma süresini aştıklarının farkında olduklarını, gördürülmesi gerekli işler nedeniyle fazla çalışma yaptırdıklarını ve angarya yasağı nedeniyle de ücret tahakkuk ettirdiklerini ileri sürmüştür.

Belirtilen hususlar tazmin hükmünün bozulmasını sağlayacak nitelikte olmadığından, Daire kararının tasdik edilmesi uygun olur.”denilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde; “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

63 üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.

Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.” Denilmektedir.

İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 5. maddesinde yıllık 270 saat sınırının; işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkin olduğu ifade edilmiştir.

Fazla çalışmada sınır konusunda 4857 sayılı İş Kanunu günlük ya da haftalık bir sınır getirmemiştir. Sadece yılık olarak sınırlama getirmiştir. Buna göre fazla çalışma yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına yöneliktir. Yapılabilecek fazla çalışmanın yıllık olarak 270 saat ile sınırlanması, bu miktarı aşan çalışmaların fazla çalışma gibi değerlendirilmesine engel değildir. Aksi düşüncenin kabulü “işçiyi sürekli olarak çalıştırıp kendisine bir hak tanımamak” gibi adalet ve eşitlik ilkeleriyle bağdaşması mümkün olmayan bir görüş tarzının seçimine götürür ki, bu durum hakkaniyet ve nesafet ölçülerine ters düşer. Zira işçinin kanuna aykırı olarak çalıştırılmasının hukuki sonuçlara bağlanmaması gerçeklerle, hak ve adalet duygularıyla bağdaşmaz.

Yılda 270 saatten fazla çalıştırılan işçilerin emek ve hizmetleri karşılığında belediyenin mal varlığında bir artış meydana geldiği, ödenen ücretlerin geri alınması halinde bunun belediye lehine sebepsiz ve haksız zenginleşmeye yol açacağı bilinen bir gerçektir.

Öte yandan, işçi yararına konulmuş hükümlerin onun zararına uygulanması yorum kurallarını da uygun düşmez. İşçiye yılda 270 saatten fazla olmak üzere fazla mesai yaptırılması yasak olsa da 270 saati aşan çalışmaların fazla çalışma olarak değerlendirilip ücretlerinin zamlı olarak ödenmesi gerekir.

Bu itibarla; dilekçinin iddialarının kabulü ile 8.Daire tarafından 1465 sayılı ilamın 3 üncü maddesiyle verilen tazmin hükmünün KALDIRILMASINA,

Karar verildiği 14.10.2014 tarih ve 39564 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı