Malullük Aylığı Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Bu yazımızda malullük aylığı hakkında en fazla merak konusu olan malul aylığı alabilmek için alınacak sağlık raporları ve emekli olmak için yapılması gerekenler hakkında SGK genelgesinde yer alan kısımları yazımız ekinde yayımlıyoruz.
1. Malullük Sigortasından Sağlanan Yardımlar
Malullük sigortasına ilişkin hükümler Kanunun 25 ila 27 nci maddeleri arasında düzenlenmiş olup, bu sigorta kolundan sağlanan tek yardım, malullük aylığı bağlanmasıdır.
2. Malul Sayılma
Sigortalının veya işverenin talebi üzerine Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kanunun 4/1-(a) ve 4/1-(b) bentleri kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını, (c) bendi kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum sağlık kurulunca tespit edilen sigortalı malul sayılacaktır.
Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamındaki sigortalılardan malul olduklarına karar verilenler, yazılı talepte bulunmaları halinde, haklarında bu madde hükümleri uygulanmaksızın malullüklerinin mani olmadığı başka vazife veya sınıflara nakil suretiyle tayinleri yapılmak üzere istifa etmiş sayılacaklardır. Bunların, istifa etmiş sayıldıktan sonra dahi, Kanun hükümlerinin uygulanmasını isteme hakları mahfuzdur. Ancak, kurumlarında başka vazife ve sınıflara nakli mümkün olanlardan özel kanunlarına göre yükümlülük süresine tabi olanlar, bu yükümlülüklerini tamamlamadıkça veya malûliyetlerinin yeni vazifelerine de mani olduğuna dair usulüne uygun yeniden rapor almadıkça bu haklarını kullanamayacaklardır.
Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamındaki sigortalılardan, vazifelerini yapamayacak derecede hastalığa uğrayanlar, hastalıkları kanunlarında tayin edilen sürelerden (genel olarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda yer alan süreler) fazla devam etmesi halinde, yine hastalıklarının mahiyetlerine ve doğuş sebeplerine göre malûl veya Kanunun 47 nci maddesi hükümlerine göre vazife malûlü sayılacaktır.
Tedavisinin imkansız olduğu sağlık kurulu raporuyla belirlenen hastalıklara uğrayanlar, sıhhi izin müddetlerinin bitmesi beklenilmeksizin Kurum sağlık kurulunca “malul” veya “vazife malulü” sayılırlar.
Sıhhi izin süresini dolduranların başka sınıf ve vazifelere nakledilerek göreve devam etme imkanları bulunmamaktadır.
657 sayılı Kanunun 105 inci maddesi uyarınca memura, aylık ve özlük hakları korunarak, verilecek raporda gösterilecek lüzum üzerine;
- Kanser, verem ve akıl hastalığı gibi uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösteren hastalığı hâlinde onsekiz,
- Diğer hastalık hallerinde ise oniki aya kadar izin verilecek olup, gerektiğinde bu süreler bir katına kadar uzatılabilecektir. Memurların hastalıkları sebebiyle yataklı tedavi kurumlarında yatarak gördükleri tedavi süreleri hastalık izinlerine ait sürelerin hesabında dikkate alınacaktır.
Görevi sırasında veya görevinden dolayı bir kazaya veya saldırıya uğrayan veya bir meslek hastalığına tutulan memur, iyileşinceye kadar izinli sayılacaktır.
926 sayılı Kanunun 128 inci maddesi uyarınca ise subay ve astsubaylar;
- Barışta ve savaşta hizmet yapamayacak şekilde hastalanan subaylar ve astsubaylar, hastalıkları geçici veya geçici olup sekel bırakan hastalıklardan ise, ay ve gün hesabı ile her bir hastalığı için toplam olarak ve fiilen iki yılı geçmemek üzere, nekahet tedavisi, istirahat ve hava değişimi işlemine tabi tutulacaktır.
- Kanser, her türlü kötü huylu tümör, verem, kronik böbrek yetmezliği ile akıl ve ruh hastalıkları gibi uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösteren hastalığa yakalananlar, toplam olarak ve fiilen üç yılı geçmemek şartı ile tedavi, istirahat veya hava değişimine tabi tutulabilecektir.
- Barışta ve savaşta görev esnasında veya görev dışında, görevlerinden dolayı bir saldırıya veya kazaya uğrayan veya bir meslek hastalığına yakalanan subay ve astsubaylar yukarıda belirtilen sürelere bağlı olmaksızın iyileşinceye kadar izinli sayılacaktır.
Hastalıkları sebebiyle hastanelerde geçen teşhis ve tedavi süreleri hastalık izinlerine ait sürelerin hesabında dikkate alınmayacaktır.
Sıhhi izin süresinin hesabında; ilk hastalık izninin alındığı tarihten itibaren bir yıldan fazla ara vermeden aynı hastalık nedeniyle alınan rapor süreleri toplanacaktır. Ayrı ayrı hastalıklar sebebiyle alınan rapor süreleri birleştirilmeyerek ayrı değerlendirilecek ve aynı hastalık sebebiyle son istirahat raporunun bitiminden l yıl geçtikten sonra alınan raporlar da toplama dahil edilmeyecektir.
Kadın sigortalılara verilen doğum öncesi ve sonrası izinler, sıhhi izin süresi kapsamında değerlendirilmeyecektir.
Örnek 1: 1/11/2012 tarihinde 6 ay rapor alan bir sigortalı, 2 ay çalışıp 4 ay rapor almış, 3 gün çalışıp 6 ay rapor almış, 5 ay çalışıp 6 ay rapor almış, 18 gün çalışıp 3 ay rapor almış ise, raporların aynı hastalıktan dolayı alınmış olması ve uzun süreli tedaviyi gerektiren hastalık olmaması koşuluyla sıhhi izin süresini doldurmuş olacaktır. (6+4+6+6+3=25 ay)
Aynı hastalık için 1/11/2012 tarihinden itibaren fasılalı veya fasılasız 8 ay rapor alan sigortalı, raporunun bittiği 1/7/2013 tarihinden itibaren 13 ay çalıştıktan sonra aynı hastalık sebebiyle 9 ay rapor almış, göreve başlayarak 2 ay çalışmış ve 7 ay rapor almış ise; aradan l yıldan fazla zaman geçtiği için raporlar birleştirilmeyerek, sadece 16 aylık rapor değerlendirilecek ve 8 ay daha rapor hakkı bulunduğundan malulen emeklilik yönüyle herhangi bir işlem yapılmayacaktır.
Ayrıca, personel kanunlarına tabi olmayanların hastalık sebebiyle malul sayılmalarına esas alınacak hastalık süresi hakkında kendi özel kanunları yürürlüğe girinceye kadar 657 sayılı Kanunun hastalık iznine ilişkin hükümleri uygulanacaktır. Sigortalının personel kanunlarındaki yazılı sürelerden önce geçen hastalığı en çok bir yıl içinde nüksetmesi halinde eski ve yeni hastalık süreleri birleştirilmek suretiyle işlem yapılacaktır.
Ancak, yedek subay veya er olarak ya da talim, manevra, seferberlik veya harp dolayısıyla görevleri ile ilgileri kesilmeksizin silah altına alındıkları dönemde malul olup, bu malullükleri asıl görevlerini veya işlerini yapmaya mani olmayanlar hakkında, bu hastalık veya engellilik halleri sebebiyle malullük sigortasına ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 49 uncu maddesinin beşinci fıkrasında 5/12/2017 tarihinde yapılan değişiklik gereğince, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinden birden fazlasına tabi sigortalı olanların malullük aylığı bağlanmasına ilişkin talepleri, son sigortalılık haline göre sonuçlandırılacak olmakla birlikte Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamındaki sigortalılardan, Kanunun 25 inci maddesi uyarınca vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünün kaybedilmesi veya hastalıkları kanunlarında tayin edilen sürelerden fazla devam etmesi nedeniyle Kurum sağlık kurulunca malul sayılmalarına rağmen, söz konusu maluliyet kararları esas alınarak görevleriyle ilişiği kesilenlerden aylık bağlanmasına ilişkin sigortalılık süresi ve/veya prim ödeme gün sayısı şartını sağlamamaları nedeniyle 4/1-(c) statüsündeki görevlerinden ayrıldığı tarih itibariyle aylık bağlanamayan sigortalılara, belirtilen koşulları sonradan sağlamaları ve talepleri halinde yeniden sevk işlemi yapılmaksızın son sigortalılık statüleri esas alınarak malullük aylığı bağlanacaktır.
Ancak, bu sigortalılardan Kurum sağlık kurulunca kontrol muayenesine tabi tutulanlardan, malullük aylığı talep tarihinden önce kontrol muayenesi bulunanlara kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk maluliyetinin devam ettiği anlaşılmak kaydıyla son sigortalılık statüleri esas alınarak malullük aylığı bağlanacaktır.
Örnek 2: İlk defa Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında 1/1/2009 tarihinde sigortalı olarak çalışmaya başlayan ve hastalığının ilgili kanunlarında tayin edilen sürelerden fazla devam etmesi nedeniyle Kurum sağlık kurulunca malul sayılan, ancak Kanunun 26 ncı maddesinde öngörülen prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirmemesi nedeniyle bu statüdeki görevinden ayrıldığı tarih itibariyle 4/1-(c) bendi kapsamında aylık bağlanamayan sigortalının, daha sonra 4/1-(b) bendi kapsamında prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartını yerine getirerek malullük aylığı talebinde bulunması halinde, yeniden sevk işlemi yapılmaksızın 4/1-(b) bendi kapsamında malullük aylığı bağlanacaktır.
Örnek 3: 18 yaşını doldurduktan sonra 1/9/2010 tarihinde okula başlayıp 31/8/2012 tarihinde astsubay nasp edilen sigortalının çalışmakta iken sağlık kurulu raporuna göre 11/4/2019 tarihinde malulen emekliye sevk edilmesi halinde; toplam prim ödeme gün sayısı (FHSZ dahil) 10 yıl 3 ay 11 gün olmasına rağmen, sigortalılık süresinin 10 yıldan az (1/9/2010-14/4/2019 tarihleri arasında 8 yıl 7 ay 14 gün) olması nedeniyle malullük aylığı bağlanamayacaktır. Bu sigortalının 1/11/2019 tarihinde 4/1-(a) statüsünde çalışmaya başlayıp 1/9/2020 tarihinde sigortalılık süresini doldurarak malullük aylığı talebinde bulunması durumunda yeniden sevk işlemi yapılmaksızın 4/1-(a) kapsamında malullük aylığı bağlanacaktır.
Kurum sağlık kurulunca malul sayılan 4/1-(c) bendi kapsamındaki sigortalılardan, maluliyetleri nedeniyle görevleriyle ilişikleri kesilmeyip, malullüklerinin mani olmadığı başka vazife veya sınıflara nakil suretiyle tayinleri yapılmak suretiyle göreve devam etmeyi tercih ederek, 4/1-(c) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya devam etmekte iken görevleri malulen emekliye sevk edilmeleri dışında, herhangi bir nedenle sona eren sigortalılar bu kapsamda değerlendirilmeyecektir. Bu durumda olanlardan, alacakları yeni sağlık kurulu raporunun Kurum sağlık kurulunca incelenerek çalışma güçlerinin en az % 60’ını kaybettiği tespit edilenlere ise gerekli prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartını yerine getirmiş olmaları halinde malullük aylığı bağlanabilecektir.
Örnek 4: Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında 1/2/2009 tarihinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan ve Kurum sağlık kurulunca malul sayılmasına rağmen, sınıf değiştirerek görevine devam etmekte iken kurumunca 1/9/2017 tarihinde görevine son verilmesi nedeniyle 4/1-(c) kapsamındaki sigortalılığı sona eren (göreviyle ilişiği kesilen) sigortalı bu kapsamda değerlendirilmeyecektir. Yani, söz konusu sigortalının 4/1-(a) veya 4/1-(b) kapsamında sigortalı olmak suretiyle veyahut herhangi bir sigortalılık statüsünde görev yapmaksızın daha sonra 10 yıllık sigortalılık süresini tamamlayarak, malullük aylığı talebinde bulunması halinde daha önceki malullük kararına istinaden tarafına aylık bağlanamayacaktır.
3. Malullük Aylığına Hak Kazanma Koşulları
Kanunun 26 ncı maddesi gereğince, sigortalıya malullük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının;
- Kanunun 25 inci maddesine göre malul sayılması,
- En az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması,
- Maluliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrıldıktan veya işyerini kapattıktan veya devrettikten sonra Kurumdan yazılı istekte bulunması,
- 4/1-(c) kapsamındaki sigortalıların ise, görev yaptıkları Kurum tarafından Kanunun 48 inci maddesi uyarınca malulen emekliliğe sevk onayı alınmış ve görevleriyle ilişiklerinin kesilmiş olması,
gerekmektedir.
Ayrıca, 4/1-(b) kapsamında sigortalı sayılanların kendi sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Kanuna göre sigortalılara malullük aylığı bağlanabilmesi için öncelikle sigortalının maluliyet durumunun tespit edilmesi gerekmekte olup, malullük durumunun tespiti için sevk işlemi yapılacak sigortalının, sevk talebinde bulunduğu tarihte sigortalılığını sonlandırması şartı aranmayacaktır. Sigortalılık devam ederken de sigortalı sevk talebinde bulunabilecektir.
İşten ayrılma, işyerini kapatma veya devretme koşulu tahsis talep aşamasında aranacak olup, sigortalının tahsis talebinde bulunmadan önce mutlaka sigortalılığını sonlandırması gerekmektedir.
4/1-(b) kapsamındaki köy ve mahalle muhtarları ile tarım sigortalılarından malullük aylığı talebinde bulunanlara malullük aylığı bağlanılabilmesi için, köy ve mahalle muhtarlarının muhtarlık görevinden ayrılması, tarım sigortalılarının ise ziraat odası kayıtlarının kapatılması veya muafiyet belgesi almış olmaları gerekmektedir.
Kanunun geçici 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce, malullük durumlarının tespiti için talepte bulunan ve Kanunun yürürlük tarihinden sonra malul olduklarına karar verilen 4/1-(a) kapsamındaki sigortalılara mülga 506 ve 2925 sayılı kanunlardaki şartları taşımaları halinde anılan kanunlara göre aylık bağlanacağı öngörülmüştür.
4/1-(a) sigortalılarından 2008/Ekim ay başından önce malullük durumlarının tespiti için sevk talebinde bulunanlardan, 2008/Ekim ay başından sonra malul olduğuna karar verilenlere toplam olarak 1800 gün veya 5 yıldan beri sigortalı bulunup sigortalılık süresinin her yılı için ortalama olarak 180 gün prim ödemeleri halinde malullük sigortasından aylık bağlanacaktır.
4/1-(b) sigortalıları açısından 1/10/2008 tarihinden önce yapılan sevk işlemleri aynı zamanda malullük aylığı talebini de kapsadığından, bunlar için 1479 ve 2926 sayılı kanunların mülga hükümlerine göre işlem yapılması gerekmektedir.
Kanunun yürürlük tarihinden önce 1479 veya 2926 sayılı kanunlara göre sigortalılıkları devam ederken veya sigortalılıkları sona ermiş olanlardan maluliyet yönünden sevk talebinde bulunanlardan, gerek Kanunun yürürlük tarihinden önce gerekse Kanunun yürürlük tarihinden sonra malul oldukları tespit edilenler hakkında 1479 ve 2926 sayılı Kanunun mülga hükümleri doğrultusunda işlem yapılacaktır.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra tahsis talebinde bulunan sigortalıların hangi kanun hükümlerine göre malul sayılacağı ile Kanunun yürürlük tarihinden sonra ilgili yönetmeliklerde meydana gelen değişikler nedeniyle hangi yönetmelik hükümlerine göre değerlendirme yapılacağı hususunda karar verilebilmesi için mutlaka sigortalıların sevk talep tarihlerini gösterir belgelerin Kurum sağlık kuruluna gönderilmesi gerekmektedir.
4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamında sigortalı olanlardan sevk talebinde bulunduktan sonra malullük tespiti sürecinde sigortalının statüsünün değişmesi durumunda, aylık tahsis talep tarihindeki son statüye göre bağlanacak olup, malullük durumunun tespitinde 4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamındaki sigortalılar açısından fark bulunmadığından Kurum sağlık kurulundan yeni statüye göre bir değerlendirme istenmeyecektir.
Sigortalının, tahsis talebinden sonra yeniden uzun vadeli sigorta kollarına tabi sigortalılığın bulunması ve malul sayılması halinde talep geçersiz sayılacak, sigortalılığın sona ermesi durumunda yeniden talep alınarak aylık başlatılacaktır.
4.Malullük Aylığı Başvurusu ve İstenecek Belgeler
Malullük aylığı bağlanabilmesi için;
- 4/1-(a) sigortalılarının çalıştığı işten ayrıldıktan,
- 4/1-(b) sigortalılarının iş yerini kapattıktan veya devrettikten,
sonra kendisinin veya varsa vekilinin Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi (Ek-2) ile Kurumun ilgili ünitesine başvurması şarttır.
4/1-(a) sigortalılarından ilgili döneme ait aylık prim ve hizmet belgesi henüz Kuruma verilmemiş olanlar için sigortalı işten ayrılış bildirgesinin verilmesi beklenecek ve işveren tarafından bu belge Kuruma e-sigorta yoluyla gönderildikten sonra aylık bağlama işlemi sonuçlandırılacaktır.
- 4/1-(c) kapsamında sigortalı olarak çalışmakta olanların, kendileri veya işvereni niteliğindeki kamu kurumlarının, sigortalılıkları sona ermiş ve daha sonra başka bir sigortalılık haline tabi olarak çalışmamış olanların kendisinin veya varsa vekilinin veyahut vasisinin Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi (Ek-2) ile birlikte, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına başvurması gerekmektedir.
4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamındaki sigortalılar ile sigortalılıkları sona ermiş ve daha sonra başka bir sigortalılık haline tabi olarak çalışmamış 4/1-(c) kapsamındaki sigortalılar tarafından adi posta yolu veya kargo ile veya Kuruma doğrudan yapılan yazılı başvurularda, tahsis talep tarihi olarak dilekçenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT kargo ile gönderilen taleplerinde ise dilekçenin postaya verildiği tarih, Kuruma intikal tarihi olarak kabul edilecektir.
Aylığa hak kazandığı tarihin ayın son gününün resmi tatil gününe veya hafta sonu tatiline rastlaması nedeniyle taleplerini Kuruma veremeyen sigortalıların, bu resmi tatil gününü takip eden ilk iş günü mesai bitimine kadar Kuruma verilen, taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT kargo ile gönderilen talepleri, önceki ayın son günü verilmiş gibi kabul edilecektir
6. Malullük Aylığının Kesilmesi, Yeniden Başlaması ve Durum Değişiklikleri
Malullük aylığı, sigortalıların çalışmaya başlamaları veya kontrol muayenesi sonucu malul olmadığının Kurum sağlık kurulunca tespit edilmesi durumunda kesilmektedir.
Bu çerçevede, Kanunun malullük aylığının kesilmesine ilişkin 27 nci maddesine göre; malullük aylığı almakta iken bu Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların malullük aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilecektir. Bunlardan işten ayrılarak yeniden malullük aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere; kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk defa malul hale geldiği sigortalılık statüsü ve görevi dikkate alınarak aynı usul ve esaslara göre maluliyet halinin tekrar incelenmesi ve devam ettiğine dair karar verilmesi kaydıyla, Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında çalışıyorsa görevinden ayrıldığı tarihi, diğer statülerde ise istek tarihlerini takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden malullük aylığı hesaplanarak bağlanacaktır.
