Kısa çalışma ödeneği 9 Kasım 2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelikte Değişlik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile kısa çalışma ödeneği konusunda bir kısım değişiklikler yapıldı. Bu çalışmamızda, yapılan yönetmelik değişikliğini de göz önünde bulundururak kısa çalışma ödeneği konusunda bilgi vermeye çalışacağız.
Kısa Çalışma Ödeneği
Kısa çalışma, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasıdır. Kısa çalışma ödeneği, işçiye kısa çalışma süresince İşsizlik Sigortası Fonundan yapılan ödemedir. Kısa çalışma kapsamında işçilerin genel sağlık sigortası primleri de karşılanmaktadır.
Kısa çalışma süresi üç ayı geçemez. Cumhurbaşkanı kısa çalışma süresini 6 aya kadar çıkartabilir. Cumhurbaşkanı, kısa çalışma ödeneğinin işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğine dair karar vermeye de yetkilidir.
Kısa Çalışma Ödeneği Açısından Genel Ekonomik Kriz, Bölgesel Kriz ve Sektörel Kriz Kavramları
Kısa çalışma yapılması için kanunda yer alan gerekçelerden genel ekomik kriz, sektörel veya bölgesel kriz ile neyin kastedildiğini açıklayalım.
Genel Ekonomik Kriz
Öncelikle genel ekonomik kriz ile neyin kastedildiğini anlatalım. Küçük ekonomik dalgalanmalar veya mevsimsel sıkıntıları gerekçe genel ekonomik kriz olarak görmek mümkün değildir. Genel ekonomik kriz, ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları ifade eder.
Bölgesel Kriz
Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlar bölgesel kriz olarak ifade edilir. Bölgesel kriz halinde ülkenin genelinde yaşanan bir kriz yoktur. Dolayısıyla, sadece krizin bulunduğu il veya bölgede faaliyet gösteren işyerlerinde kısa çalışma yaptırılır.
Sektörel Kriz
Sektörel kriz ise ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumları ifade eder. Belli dönemlerde kimi sektörlerde bu tür krizler yaşanır. Sektörel kriz yaşandığı dönemlerde o sektörde kriz yaşayan firmalarda kısa çalışma yapılır.
Kısa Çalışma Ödeneği Açısından Zorlayıcı Sebep Kavramı
Kısa çalışma ödeneği açısından genel, bölgesel ve sektörel kriz kavramlarının neyi ifade ettiğini açıkladık. Bir diğer kısa çalışma yapma gerekçesi ise zorlayıcı sebeplerin varlığıdır. Zorlayıcı sebep, işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder. Bu durumların varlığı halinde kısa çalışma yapılabilir.
Kısa Çalışma Talebi ve Talebin Değerlendirilmesi
Kısa çalışma yapılmasını gerektiren sebeplerin varlığı halinde işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden işveren, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunur. Toplu iş sözleşmesinin tarafı işçi sendikası varsa ona da yazılı bildirim yapılır.
İşveren bildiriminde; kısa çalışma yapılması talebinin gerekçesinin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu belirtmek, işyeri bilgilerini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmek, Kurumca belirlenen formatta hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi Kurum birimine teslim etmek zorundadır.
İşverenlerin kısa çalışma talepleri Kurum birimi tarafından şekil ve sebep bakımından değerlendirilir. Kısa çalışmayı gerektiren durumun varlığı işçi ve işveren sendikaları tarafından iddia edilmesi halindeyse başvuruyu Türkiye İş Kurumu Yönetim Kurulu karara bağlar.
İşveren tarafından yapılan kısa çalışma talepleri; iş müfettişlerince uygunluk tespiti yapılması amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının ilgili birimine ivedilikle gönderilir. İş müfettişleri kendilerine gelen dosyalar hakkında yaptıkları uygunluk tespiti sonucunu ilgili Kurum birimine gönderirler. Kurumun ilgili birimi uygunluk tespiti sonuçlarını işverene bildirir. İşveren durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder. İşyerinde toplu sözleşme imzalanmışsa taraf işçi sendikasına da bildirir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamazsa işçilere yazılı bildirim yapılır.
Uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilir.
Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanma Şartları
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için belli koşullar aranmaktadır. Öncelikle, işverenin kısa çalışma talebinde bulunması ve bu talebin uygun bulunması gerekmektedir. İşverenin talebinin uygun bulunması dışında işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması gerekir. (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar).
Kısa Çalışma ve Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi
Kısa çalışma ödeneğinin süresi kısa çalışma süresi kadardır. Bu sürenin 3 ayı aşmaması gerekir. Ancak Cumhurbaşkanlığı kararı ile 6 aya kadar çıkarılması mümkündür. Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.
Kısa çalışma ödeneği, kişinin işsizlik ödeneğinden mahsup edilir. Ancak, Cumhurbaşkanlığınca kısa çalışma ödeneğinin işsizlik ödeneğinden mahsup edilmemesine dair karar alınabilir.
Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için, 4447 sayılı yasanın 50 inci maddesinde yer alan esaslara uygun olarak işçinin kendisine ve her ayın beşinde ödenir. Kısa çalışma ödeneği, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak kaydıyla fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresi üzerinden verilir.
Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler İş Kanunu'nun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bir haftalık süre zarfında yükümlülükler işverene aittir.
Aşağıda 2018 yılı için aylık kısa çalışma ödeneği hesabı verilmiştir.
| Son 12 aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması | Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı | Damga Vergisi | Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği Miktar | |
| Son 12 Ay Asgari Ücretle Çalışan | 2.029,50 | 1.217,70 (2.029,50*%60) | 9,24 (1.217,70*0,00759) | 1.208,46 |
| Son 12 Ay 3.000 TL ile Çalışan | 3.000 | 1.800,00 (3.000*%60) | 13,66 (1.800,00*0,00759) | 1.786,34 |
| Son 12 Ay 6.000 TL ile Çalışan | 6.000 | 3.444,25 (6.000*%60) | 23,11 (3.444,25*0,00759) | 3.021,14 |
(*) Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde yüzellisini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. Asgari ücret 2.029,50 TL olarak alınmıştır. | ||||
Kısa çalışma ödeneği, iş yerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayacak süreler için aylık hesaplanır.
Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işverence belirlenir. Bu belirleme yapılırken işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınır.
Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi, işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447 sayılı Kanunda öngörülen koşullar gerçekleşmeden işsiz kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanır.
Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Durdurulması
Kısa çalışma yapılan işyerlerinin denetimi iş müfettişleri tarafından yapılır. Kısa çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde yapılan inceleme esnasında işverenin ödenek alan işçilerin çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi ve iş müfettişinin yazılı talebi halinde hakkında hatalı bilgi verilen işçi sayısı da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulur.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi
Kısa çalışma ödeneği alanların başka bir işe girmesi halinde kısa çalışma ödeneği kesilir. Bunun dışında kısa çalışma ödeneği alanların yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâhaltına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.
Kısa Çalışmanın Erken Bitmesi
Kısa çalışma süresi erkenden sona erebilir. İş veren kısa çalışmayı sonlandırıp normal faaliyetlerine başlamak istemesi halinde durumu; Kurum birimine ve işçilere 6 iş günü önce yazılı olarak bildirilir. İş yerinde toplu iş sözleşmesi imzalanmışsa taraf olan sendikaya da aynı süre içerinde bildirilir. Bildirimde yer alan süre zarfında kısa çalışma sona erer.
Çeşitli Hususlar
Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır. Bu konudaki tüm sorumluluk işverene aittir.
Kısa çalışma ödeneği haczedilemez veya başkasına devir veya temlik edilemez. Ancak, nafaka borçları için kısa çalışma ödeneği haczedilebilir.
İşverenin hatalı bildirimi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.
Kısa çalışma başvurularında talebin uygunluğunun tespiti için Bakanlık tarafından 6245 sayılı Harcırah Kanunu kapsamında yapılan giderler İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır.
Bu yazının tüm hakları www.mevzuatinyeri.com a aittir.. ” www.mevzuatinyeri.com” şeklinde aktif link verilmesi kaydıyla içerik kullanılabilir. Link vermeden yapılan alıntılar için yasal takip yapılacaktır
Güncelleme Tarihi: 26 Kasım 2018, 10:08
