Memurun kazanılmış hak aylık derecesinden alt ve üst derecedeki kadrolara atanması

Devlet memurlarının memuriyete giriş derece ve kademeleri ile yükselebilecekleri derece ve kademeler 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile belirlenmiştir. Memurların eğitim durumları itibariyle memuriyete giriş derecesine ataması yapıldıktan sonra mevzuata uygun şekilde derece ve kademe ilerlemesi yapılır. Memurun kazanılmış hak aylığı derecesi eğitim düzeyi itibarıyla yükselebileceği en üst derece ve kademeye kadar yükseltilir.

Memurun kazanılmış hak aylığı derecesi dışında bir de  kadro derecesi bulunmaktadır. Memurların eğitim durumları itibarıyla atanacağı derece ve kademeler 657 sayılı yasada  düzenlenmesine rağmen memurların hangi dereceden ihdas edilmiş  kadrolara atanacağına dair  herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu sebeple memurun kazanılmış hak aylığı derecesiyle kadro derecesi arasında fark bulunmaktadır.

657 sayılı yasaya göre, Devlet memurlarının bulundukları kadro derecesinin altındaki ve üstündeki kadrolara atanması ise belli şartlarda mümkündür. Devlet Memurları Kanunu'nun 45, 68/b ve 76 ıncı maddelerinde memurlarının bulundukları kadro derecesinin üstündeki ve altındaki kadrolara atanmalarına imkan veren hükümler bulunmaktadır. Memurların 68/b'ye göre atanmalarını daha önce incelemiştik.  Bu çalışmamızda ise memurların 45 ve 76 ıncı maddelere göre bulundukları kadroların üstünde veya altındaki kadrolara atanmalarını inceleyeceğiz.

Memurun 45 inci Madde Kapsamında Üst Dereceli Kadroya Atanması

Memurların kazanılmış hak aylık derecesine atanması esas olmakla birlikte bu kuralın istisnalarının olduğunu belirtmiştik. Bu kuralın istisnalarından birisi 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 45 inci maddesi ile düzenlenmiştir. Kurumlar bu maddeye göre  5 ve altındaki derecedeki kadrolara, derece yükselmesi için gerekli niteliklere haiz personel bulunmaması halinde, atama yapabilme imkanı tanınmıştır. Maddeye göre atama yapılması için,

-Atama yapılacak olan kadro 5 ve derecenin altında ve boş (5-15 dereceli) olmalıdır. Ayrıca kurumda derece yükselmesi için gerekli niteliklere haiz personel bulunmamalıdır. Bu maddeye göre memurların 1-4 dereceli kadroya atanması mümkün değildir. 

-Memurun öğrenim durumu itibarıyla yükselebileceği dereceyi aşmaması gerekir. 657 sayılı yasanın 36 ıncı maddesinde memurların eğitim durumları itibarıyla yükselebilecekleri dereceler belirtilmiş olup bu maddenin uygulamasına takılabilecek olanlar orta okul bitirenler, ortaokul dengi mesleki veya teknik öğrenimi bitirenler ile ortaokul üstü 1 yıl mesleki veya teknik öğrenimi bitirenlerdir. Günümüzde pek mümkün görünmemekle birlikte ilkokul mezunu olanlar arasından memur atananları da kapsamaktadır. Diğerler mezunlar için eğitim durumlarına göre 1-4 arası dereceli kadrolara atanma imkanı tanınmıştır.

-Karşılık gösterilecek kadro derecesinin kazanılmış hak aylık derecesinin üç üst derecesinden fazla olmaması gerekir. 

Bu şartları taşıyan memurlar kazanılmış hak aylık derecelerinin üç üst dereceli bir kadroya atanabilir.

657 sayılı yasanın 45 inci maddesi kapsamında üst dereceli kadroya atanan memurlara kazanılmış hak derece ve kademelerine ait aylık ödenir. Kademe ve derece ilerlemeleri genel esaslara göre yapılır. Karşılık gösterilerek atanılan kadrolar, ilgililer için kazanılmış hak teşkil etmez.

Memurun 76 ıncı Madde Kapsamında Alt Dereceli Kadroya Atanması

Devlet Memurları Kanunu'nun 76 ıncı maddesinde memurların kazanılmış hak aylık derecesinin üç derece altındaki kadrolara atanmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu madde kapsamında yapılacak atamalarda aşağıdaki hususların bulunması gerekir.

- Kazanılmış hak aylık derecesinden alt derecelere atanmak için memurun istekleri şarttır. Memurun bu konuda istekte bulunduğunun tespiti ise ancak yazılı bir belge ile olur. Bu madde kapsamında atama yapılmadan önce memurun yapılacak atamaya istekli olduğuna dair yazılı belge alınması gerekir.

- Atama yapılacak kadro kazanılmış hak aylık derecesinin en çok 3 derece altı olabilir. Daha alt derecelere atama yapmak mümkün değildir. 

Bu şartların olması halinde memurlar kazanılmış hak aylık derecesinin en çok 3 derece altındaki kadrolara atanabilir.

 Bu maddeye göre 3 alt dereceli kadroya atananlar eski derecelerine her zaman atanırlar.  Kazanılmış hak derecelerinden aşağı derecelere atananların aylık derece ve kademeleri genel hükümlere göre tespit edilmesi gerekmektedir. Alt dereceli kadroya atanan memura kazanılmış hak aylık derece ve kademesinin gösterge aylığı ödenir. Diğer maaş unsurlarında ise kadro ya da kazanılmış hak aylık derecesinden hangisi esas alınıyorsa ödeme ona göre yapılır.

Memurun kesenek ve karşılık farklarının kendisi tarafından her ay T.C. Emekli Sandığına gönderilmesini kabul etmesi şartiyle, atandıkları bu derecelerde geçirdikleri süreler emeklilik yönünden eski derecelerinde değerlendirilir.