Temlikli Alacaklarda Vergi Borcu Sorgulaması Kim İçin Yapılır 

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Beşinci Bölümde “ Alacağın Devri” ismi ile ele aldığı “ Alacağın Temliki” kanunun 183’ üncü ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.  Kanunda tanımı yapılmamakla birlikte Alacağın temliki, alacaklı ile onu devralan üçüncü kişi arasında, borçlunun rızasını aramaksızın yapılan ve sadece kazandırıcı bir harcama işlemi niteliğini taşıyan, biçime bağlı bir sözleşme ya da yasa veya yargısal kararla gerçekleşen bir devirdir. Alacağın temlikinde üçlü bir ilişki söz konusudur. Alacağını üçüncü bir kişiye devredene “temlik eden”; bu alacağı devralan üçüncü kişiye “temellük eden” ve devredilen alacağın borçlusuna ise “borçlu” denir. Alacağın temliki işleminin, üçüncü kişi yani devralan açısından doğurmuş olduğu sonuç ise, temlik işlemi ile birlikte üçüncü kişinin, alacağın aslî ve fer‟îleri ile birlikte alacağa bağlı olan rüçhan haklarına da sahip olmasıdır. Üçüncü kişinin devir ile birlikte bu haklarını kullanabilmesi için borçlunun onayına ihtiyaç bulunmamaktadır.

Kamuda  Yapılan İhalelerde Hakediş Alacağı Temlik Edilebilir mi?

Alacağın temliki işlemlerinde kural olarak borçlunun rızası aranmamakla birlikte 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihale sözleşmelerinde yüklenicinin hakedişlerden doğan alacaklarını temlik edip edemeyeceği hususu ihalelere ilişkin Tip Sözleşmelerde belirtilmiştir.Buna göre idareden alınacak izin doğrultusunda kamuda ihaleleri alan yükleniciler ihale makamından izin almak kaydı ile hakediş alacaklarını temlik edebilirler.

Bilindiği üzere “Tip Sözleşmeler” 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun uygulama birliğini sağlamak için Resmi Gazetede yayımlanmaktadır.

Hizmet Alımlarına Ait Tip Sözleşmenin 12.3 maddesinde “ Yüklenici yapılan işe ilişkin hakediş ve alacaklarını idarenin yazılı izini olmaksızın başkalarına devir veya temlik edemez. Temliknamelerin noterlikçe düzenlenmesi ve idarece istenilen kayıt ve şartları taşıması gerekir” denilmektedir.  Yine Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşmenin 11.3 maddesinde “Yüklenici her türlü hakediş ve alacaklarını idarenin yazılı izni olmaksızın devir veya temlik edemez. Temliknamelerin noter tarafından düzenlenmesi ve idarece istenilen kayıt ve şartları taşıması gerekir” düzenlemelerine yer verilmiştir. Diğer taraftan Mal Alımlarına Ait Tip Sözleşmenin 13.3 maddesinde “ verilen avans hiçbir şekilde devir veya temlik edilemez” hükmüne yer verilerek Hizmet alımı ve Yapım işlerinde idarelere verilen sözleşmelere yasak veya sınırlama koyma yetkisi mal alımlarına ait ihalelerin sözleşmelerinde verilmemiştir. İhale usulü olarak kabul edilmeyen “ Doğrudan Temin” yöntemi ile doğan alacağın temlikinde ise Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 8’inci maddesine göre temlikin noter onaylı olması gerekmekte olup bunun dışında herhangi bir şart öngörülmemiştir.

Alacağın Temliğinde Vergi Borcu Sorgusu Yapılmasında Limit Varmı ?

Alacağın temlik edilmiş olması durumunda karşılaşılan diğer çekişmeli husus ise vergi borcu sorgulamasının hangi taraftan yapılacağıdır. Bilindiği üzere 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkında Kanunu’nun 22. Maddesi ve Tahsilat Genel Tebliğleri hükümlerine göre idarelere  2.000,- liranın üzerinde yapacakları ödemeler sırasında hak sahiplerinin, Maliye Bakanlığı’na bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcunun bulunmadığına ilişkin belge aranılması zorunluluğu getirilmiştir. Vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belge arama zorunluluğu getirilen kurum ve kuruluşlarca yapılacak ödeme/işlemler sırasında, tahsil dairelerinin verdiği bilgiye istinaden kapsama giren alacak türlerinin toplam tutarının 2.000,- lirayı aşmaması halinde ise, borcun bulunmadığı kabul edilerek gerekli ödeme/işlemlerin yapılacağı belirtilmiştir.

İlgili mevzuat hükümlerinin devamında ise zorunluluk getirilen ödemelere ilişkin olarak işçi ücreti alacakları hariç olmak üzere, yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcu karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder. Şu kadar ki bu hükmün uygulanmasında diğer kamu idarelerinin alacaklarına karşılık kesinti yapılması gereken hallerde kesinti tutarı garameten taksim olunur denilmektedir.

Dolayısıyla idareler tarafından temlikli alacaklarda vergi borcu sorgulaması yapılırken hem temlik edenin hem de temellük edenin vergi borcu sorgulamasının birlikte yapılması gerekmektedir.

Alacağın temlik edilmesi  temlik edenin kamu borçlarını ertelemez.. Yani hakediş kapsamında alacağını temlik eden kişinin kamuya olan borçları ertelenemez. Bu nedenle alacağın temlik edene ödenmesi sırasında temlik edenin kamu borçlarının sorgulanması ve borçlu ise gerekli kesintilerin yapılması gerekmektedir. Temlik alana ise 2.000,00 TL üzeri ödemelerde vergi borcu sorgulaması yapılması gerekmektedir

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            Samet IŞIK 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Mali Hizmetler Uzmanı