Anayasa Mahkemesinin yapısı ve görevleri hakkında kısa ders notu

I. Anayasa Mahkemesi’nin Yapısı

Anayasa mahkemesinin kuruluşu – üyelerinin seçimi

Mahkemenin görev ve yetkileri

Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu - I

 Anayasa Mahkemesi onbeş üyeden kurulur.

 Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.

 Anayasa Mahkemesi onbeş üyeden kurulur.

 Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer

Seçilecek Üyelerin Nitelikleri

Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için;

 Kırkbeş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla;

 Yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış,

 Avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış,

 Üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış,

 Birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır.

Görev Süresi ve Görevin Sona Ermesi

Anayasa Mahkemesi Üyeleri;

 Anayasa Mahkemesi üyeleri oniki yıl için seçilirler.

 Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.

 Anayasa Mahkemesi üyeleri altmışbeş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar. Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir.

 Anayasa Mahkemesi üyeliği, bir üyenin hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden;

 Görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde de, Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile sona erer.

Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri 

Anayasa Mahkemesi;

 Norm denetimi yapar.

 Kanunlar

 Anayasa değişiklikleri (Anayasa’yı değiştiren kanunlar)

 Kanun Hükmünde Kararnameler

 Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü

Anayasa Mahkemesi

 Bireysel Başvuruları karara bağlar

 Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

 Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

 Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

 Bireysel başvuruya ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

 Siyasî Partilerin kapatılmaları veya devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmaları istemiyle açılan davaları karara bağlar.

 Siyasî Partilerin malî denetimini yapar.

 «Yüce Divan» sıfatıyla Anayasa’da sayılan kişileri ceza mahkemesi olarak yargılar.

 Milletvekilliğinin düşürülmesi veya yasama dokunulmazlığının kaldırılması kararlarına karşı yapılan itirazları inceler ve karara bağlar.