Yapım işlerinde kesin teminatın iade işlemleri
Kamu kurumlarınca yapılan yapım işlerinde ihaleyi kazanan firmadan kesin teminat alınmakta iş artışı olması halinde ise ek kesin teminat alınmaktadır. Alınan teminatlar ise işin tamamlanması durumunda aşağıda yer alan mevzuat hükümlerine göre iade edilmelidir.
Kesin teminatın iadesine ilişkin düzenleme Yapı İşleri Genel Şartnamesi'nde yapılmış olup, söz konusu Şartnamenin “Kesin teminatın iadesine ait şartlar” başlıklı 46'ncı maddesinde aynen: “Madde 46- Taahhüdün, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesinden ve varsa işe ait eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından ve yüklenicinin sözleşme konusu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra, alınmış olan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların yarısı; Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra kalanı, yükleniciye iade edilir.
Yüklenicinin sözleşme konusu iş nedeniyle idareye ve Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanunî vergi kesintilerinin kesin kabul tarihine kadar ödenmemesi halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatlar 4735 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükmüne göre paraya çevrilerek borçlarına karşılık mahsup edilir, varsa kalanı yükleniciye geri verilir.
Yukarıdaki hükümlere göre mahsup işlemi yapılmasına gerek bulunmayan hallerde; kesin hesap ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından itibaren iki yıl içinde idarenin yazılı uyarısına rağmen talep edilmemesi nedeniyle iade edilemeyen kesin teminat mektupları hükümsüz kalır ve bankasına iade edilir.
Teminat mektubu dışındaki teminatlar sürenin bitiminde Hazineye gelir kaydedilir.” Şeklinde bir düzenleme yapılmıştır.
Benzer bir düzenleme 4735 sayılı Kanun’un 13'üncü maddesinde de mevcuttur. Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin “Teminatlar” başlıklı 56'ncı maddesinde de; kesin teminat mektuplarının süresinin işin bitiş tarihi dikkate alınarak İdare tarafından belirleneceği, Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşmenin “Teminata ilişkin hükümler” başlıklı 10'uncu maddesinin 10.1.2'nci bendinde; Kanunda veya sözleşmede belirtilen haller ile cezalı çalışma nedeniyle kesin kabulün gecikeceğinin anlaşılması durumunda teminat mektubunun süresinin de işteki gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılacağı şeklinde bir düzenleme yapılmıştır.
Mevzuattan da anlaşılacağı üzere; teminatların iade edilebilmesi için aşağıdaki şartların varlığı gereklidir:
- Taahhüt ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmiş olmalı,
- Yüklenicinin idareye bu işten dolayı herhangi bir borcunun olmadığı tespit edilmeli,
- Sosyal Güvenlik Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmelidir.
Bu şartların tamamı aynı anda gerçekleşmediği müddetçe teminatlar iade edilmeyecektir.
; çeşitli nedenlerle kesin kabulün gecikmesi halinde İdarenin teminat mektubunun süresi de işteki gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatması gereklidir.
Yapılan ihalelerde istekli veya yüklenici konumunda olan kişilerin tekliflerinde veya taahhütlerinde samimi davranmalarını temin etmek ve ihale dokümanına uygun olarak taahhütlerin yerine getirilmesini sağlamak bakımından teminatların önemi büyüktür. Bu açıdan teminatların belirlenen oranlar ve tespit edilen değerler üzerinden alınması, teminatların gelir kaydındaki prosedürün doğru uygulanması önem arz etmektedir.
Kesin ve ek kesin teminatın alınmasındaki amaç, yüklenici tarafından taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamaktır. Kesin kabuller yapılmadan kesin teminatların (nakit+mektup) bir kısmının iade edilmesi, iade edilmeyen teminat mektuplarının da süreleri dolduğundan geçersiz olması nedeniyle kamu; yüklenici tarafından taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmemesi durumunda uğrayacağı zararı karşılayabileceği teminattan mahrum kalmıştır.
