298 SAYILI SEÇİMLERİN TEMEL HÜKÜMLERİ VE SEÇMEN KÜTÜKLERİ HAKKINDA KANUN ÖZET
Kanunun kapsamı
-Cumhurbaşkanı,
-Milletvekili,
-İl genel meclisi üyeliği,
-Belediye başkanlığı,
-Belediye meclisi üyeliği,
-Muhtarlık, ihtiyar meclisi üyeliği, ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde
- Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halk oyuna sunulmasında
bu kanun hükümleri uygulanır.
–Seçimler, serbest, eşit, tek dereceli genel oy esaslarına göre yapılır. Seçmen oyunu kendisi kullanır.
-Oy gizli verilir.
-Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması açık olarak yapılır.
- Seçimlerde her il bir seçim çevresidir
-Her muhtarlık, bir seçim bölgesidir.
-Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir.
-Seçimlerde Oy Kullanamayacak Olanlar:
1. Silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (Her ne sebeple olursa olsun, izinli bulunanlar da bu hükme tabidir),
2. Askeri öğrenciler.
3. Ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar.
Seçmen olamayanlar:
1. Kısıtlı olanlar,
2. Kamu hizmetinden yasaklı olanlar.
-Seçim işleri, seçim kurullarınca yürütülür. Valiler, kaymakamlar, belediye başkanları, muhtarlar ve bütün kamu görevlileri her türlü seçim işleri ve seçmen kütükleri yazımında, seçim kurullarının istediği bilgileri ve belgeleri, gecikmeden, süresinde ve doğru olarak göndermeye mecburdur.
-Seçimlerde Ankara'da bir Yüksek Seçim Kurulu, her seçim çevresinde bir il seçim kurulu, her ilçede bir ilçe seçim kurulu ve seçim bölgelerine konulacak her sandık için bir sandık kurulu bulunur.İl merkezlerinde, ayrıca bir merkez ilçe seçim kurulu teşkil olunur.
-Yüksek Seçim Kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:
1. Seçimlerde, içine oy pusulası konulacak olan zarfları yaptırmak ve bu zarfları il seçim kurullarına, her ilin ihtiyacına yetecek sayıda, alındı belgeleri karşılığında göndermek,
2. Özel zarfların imali için gerekli "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigran kalıpları ile zarf ölçü kalıplarını yaptırıp gerekli miktarda kağıt ve zarf imalinden sonra saklamak,
3. Bu Kanunda sözkonusu edilen bütün işlemlerin gerektirdiği form, evrak, liste gibi her türlü basılı kağıdın tasarım ve baskısını yaptırmak, il ve ilçe seçim kurullarına zamanında ve ihtiyacı kadar ulaşımını sağlamak,
4. Tüzüklerine göre ilk genel kongresini yapmış olup, illerin en az yarısında ve en az altı ay evvel il ve ilçe teşkilatını kurmuş bulunan siyasi partilerin adlarını, ilçe seçim kurullarının yeniden kurulması için öngörülen ayların ikinci haftasında tespit ve ilan etmek,
5. İl ve İlçe seçim kurullarının teşekkülünü sağlamak, İl seçim kurullarının teşekkülüne, işlemlerine ve kararlarına karşı yapılacak itirazları, oy verme gününden önce ve itiraz konusunun gerektirdiği süratle, kesin karara bağlamak,
6. Adaylığa ait itirazlar hakkında bu Kanun ve özel kanunları gereğince kesin karar vermek,
7. İl seçim kurullarınca, oy verme günü işlemleri hakkında verilmiş olan kararlara karşı yapılan itirazları derhal inceleyip kesin karara bağlamak,
8. İl seçim kurullarınca düzenlenen tutanaklara karşı yapılan itirazları inceleyip kesin karara bağlamak,
9. Seçimlerden sonra, kendisine süresi içinde yapılan, seçimin sonucuna müessir olacak ve o çevre seçiminin veya seçilenlerden bir veya birkaçının tutanağının iptalini gerektirecek mahiyette itirazları, altkurullara yapılan itirazların silsilesine ve sürelerine uygunluğunu araştırmaksızın inceleyip kesin karara bağlamak,
10. İl seçim kurulları başkanlıklarınca seçim işlerinin yürütülmesi hakkında sorulacak hususları derhal cevaplandırmak ve seçimin bütün yurtta düzenle yapılmasını sağlayacak tedbirleri almak ve bu hususta gereken genelgeleri zamanında yapmak,
11. Siyasi partilerin milletvekili genel ve ara seçimlerine ve belediye başkanlığı ile belediye meclisi, il genel meclisi üyelikleri genel ve ara seçimlerine katılabilmeleri için illerin en az yarısında, oy verme gününden en az altı ay evvel teşkilat kurmuş ve büyük kongrelerini yapmış olmaları veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde gruplarının bulunması şarttır.
Bir ilde teşkilatlanma, merkez ilçesi dahil o ilin ilçelerinin en az üçte birinde teşkilat kurmayı gerektirir. Bu esaslar dairesinde seçime katılabilecek siyasi partiler tespit ve seçimin başlangıç tarihinden on gün, seçimin yenilenmesi halinde yenileme kararının ilanından sonraki beş gün içinde ilan etmek,
12. Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğü kuruluş ve işleyişi ve diğer çalışma konuları ile ilgili ilkeleri belirlemek, yönetmelikleri yayınlamak, programlarını yapmak ve denetlemek,
13. Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulunun oluşturulmasını ve yurt dışında bulunan vatandaşların oy kullanmalarını sağlamak üzere gerekli düzenlemeleri yapmak,
14. Yurt dışı seçim iş ve işlemlerinde seçim takvimi sü-resince Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulunun verdiği görevleri yapmak üzere, ihtiyaç görülmesi halinde, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak bu Bakanlık mensupları arasından en az daire başkanı seviyesinde görevlendirme yapmak,
15. Seçim türüne göre sandık bölgesi seçmen sayısını belirlemek,
16. Seçim güvenliği açısından gerekli görülmesi durumunda, vali veya il seçim kurulu başkanının oy verme gününden en geç bir ay önce talepte bulunması halinde, o yerdeki sandıkların en yakın seçim bölgelerine taşınmasına, sandık bölgelerinin birleştirilmesine, muhtarlık seçimleri hariç olmak üzere seçim bölgelerinin birleştirilmesi ile seçmen listelerinin karma şekilde düzenlenmesine ve bu hususların ilanına karar vermek,
17. Hastalığı veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin, muhtarlık seçimleri hariç, oy kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık kurulu kurulmasına, oy kullanılmasına, sayım ve döküm ile birleştirme işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek,
İL SEÇİM KURULU
-İl seçim kurulu, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan en kıdemli hâkimin başkanlığında merkez ilçe seçim kurulu başkanlarından sonra gelen en kıdemli iki üyeden oluşur.
-Son milletvekili genel ve ara seçimlerinde kendi listesinden Türkiye Büyük Millet Meclisine seçilmiş en az bir üyeye sahip olan veya 298 sayılı Kanun’un 14. maddesinin dördüncü bendi gereğince Yüksek Seçim Kurulunca tespit ve ilân edilen siyasi partilerden o il ve ilçede teşkilatı olanlar il ve ilçe seçim kurullarında birer temsilci bulundururlar.
-İl seçim kurulu iki yıl süre ile görev yapar.
-İl Seçim Kurulu, seçim çevresi içinde seçimin düzenle yürütülmesini sağlamak için gereken bütün tedbirleri alıp, İl’e bağlı ilçe seçim kurullarından gelen tutanakları birleştirerek il seçim çevresi için tutanak düzenlemekle görevlidir.
-İlçe Seçim Kurulu
-İlçe seçim kurulu; bir başkan ile altı üyeden oluşur. İki yıl süre ile görev yapar.
-İlçedeki en kıdemli hâkim, kurulun başkanıdır. Kurulun iki üyesi kamu görevlileri arasından, dört üyesi ise son milletvekili genel ve ara seçimlerinde Türkiye Büyük Millet Meclisine seçilmiş en az bir üyeye sahip olan veya Yüksek Seçim Kurulunca seçime katılma yeterliliği tespit ve ilân edilen siyasi partilerden o il ve ilçede teşkilatı olanlar arasından belirlenir.
-İlçe seçim kurulları, ilçe çevresinde seçimin düzenle yürütülmesini sağlamak için gereken bütün tedbirleri alıp, sandık kurullarını kurmakla, sandık kurullarının teşekküllerine, işlemlerine ve kararlarına karşı yapılan itirazları inceleyerek karara bağlamakla, ilçe çevresindeki sandık kurullarından gelen tutanakları birleştirerek il seçim kuruluna iletmekle görevlidir.
-Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu
Yurt dışında yaşayan vatandaşların oy kullanmalarıyla ilgili seçim işlerini yürütmek üzere Ankara İl Seçim Kuruluna bağlı Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu oluşturulmuştur. Bir başkan, iki memur üye ve dört siyasi parti üyesinden oluşur.
SANDIK KURULLARI
-Sandık kurulu bir başkan ile altı asıl ve altı yedek üyeden kurulur. Bu kurul asıl üyeleriyle toplanır.
Sandık kurulu başkanının belirlenmesi
İlçede görev yapan tüm kamu görevlilerinin listesi, mülki idare amiri tarafından yerleşim yeri adresleri esas alınmak suretiyle ilgili ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilir. İlçe seçim kurulu başkanı, bu kamu görevlileri arasından ihtiyaç duyulan sandık kurulu başkanı sayısının iki katı kamu görevlisini ad çekme suretiyle tespit eder ve bu kişiler arasından mani hali bulunmayanları sandık kurulu başkanı olarak belirler.
-Sandık kurulu başkanının göreve gelmemesi halinde, kamu görevlileri arasından belirlenen üye, bu üyenin de bulunmaması durumunda en yaşlı üye kurula başkanlık eder
-İdare amirleri, zabıta amir ve memurları, Askeri Ceza Kanunu'nun 3. maddesinde yazılı sivil memurlar dahil askeri şahıslar, TBMM üyeleri ve adaylar sandık kurullarına seçilemez
-Sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına, sandığın konulduğu bina ve çevresi ise bina sorumlusuna ait olur.
-Sandığın konulacağı yer, ilçe seçim kurulunun denetiminde sandık kurulunca kararlaştırılır. Sandığın konulacağı yerlerin belirlenmesinde, seçmenin oyunu kolaylıkla, serbestçe ve gizli bir şekilde verebilmesi göz önünde bulundurulur.
- Seçmen Kütüğü : seçmen olan vatandaşları tek olarak tanımlayan ve seçmenin oturduğu yeri belirleyen bilgileri kapsayan bilgisayar ortamına DENİR
Seçmen kütüğü; adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresi bilgileri esas alınarak Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek usul ve esaslara göre her yıl yeniden düzenlenir, sürekli bilgi toplama ile her seçim döneminde güncelleştirilir
SEÇİM PROPAGANDASI
Propaganda, oy verme gününden önceki onuncu günün sabahında başlar ve oy verme gününden önceki günün saat 18.00'inde sona erer.
– Seçim zamanında, genel yollar üzerinde, mabetlerde, kamu hizmeti görülen bina ve tesislerde ve pazarların kurulmasına engel olacak yerlerde ilçe seçim kurullarınca gösterileceklerden başka meydanlarda toplu olarak sözlü propaganda yapılması yasaktır.
-Siyasi partilerin toplu olarak sözlü propaganda yapmak için müracaatları üzerine, toplantı, meydan, gün, sıra ve saatlerini ilçe seçim kurulu ad çekme ile belirtir ve ilgililere tebliğ eder. Bağımsız adaylar için de aynı suretle haftada bir gün ayrılır
-Kapalı toplantı- propaganda yapılamayacak yerler ; Mabetlerde, okullarda, kışla, karargah, ordugah gibi askeri bina ve tesislerle askeri mahfillerde ve kamu hizmeti görülen diğer yerlerde, kapalı yer toplantısı yapılamaz.
-Seçim bürosu olamayacak yerler : Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ve bunlara bağlı kuruluşlara, Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklara, özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklere ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıflara, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile üretici birlikleri, kooperatif birlikleri, bankalar ve sendikalara ait bina ve tesisler
TV-RADYO PROPAGANDASI
- siyasi partiler, oy verme gününden önceki 7 nci günden itibaren oy verme gününden önceki gün saat 18.00'e kadar radyo ve televizyonda propaganda yapabilirler.
-Özel radyo ve televizyonlarda siyasi partilerin propaganda konuşmaları TRT'de uygulanan usul ve esaslara göre yapılır. Bu yayınlar ulusal nitelikte olanlarda Yüksek Seçim Kurulunca, yerel nitelikte olanlarda İl Seçim Kurullarınca
tanzim ve denetlenir. Bu hüküm dışında propagandaya ilişkin yayın yapılamaz.
-Seçime katılan siyasi partiler ve bağımsız adaylar, seçim propaganda süresinin sona ermesine kadar, yazılı basında ilan ve reklam yoluyla veya internet sitesi açarak sözlü, yazılı veya görüntülü propaganda yapabilirler.
-Vatandaşların, elektronik posta adreslerine gönderilecek mesajlarla, taşınabilir veya sabit telefonlarına sesli, görüntülü veya yazılı mesaj göndermek suretiyle propaganda yapılamaz.
-Propaganda için kullanılan el ilanları ve diğer her türlü matbuat üzerinde Türk Bayrağı ve dini ibareler bulundurulması yasaktır.
-Propaganda için kullanılan el ilanı mahiyetindeki matbualar, seçimin başlangıcından propaganda süresinin sonuna kadar her türlü harç ve resimlerden muaftır
SANDIK KURUL BAŞKANLARINA ZARF MÜHÜR TESLİMİ
-İl seçim kurulu başkanları, oy verme gününden en az on gün önce ilçe seçim kurulları başkanlıklarına, ilçe seçim kurulu başkanları da oy verme gününden en az kırksekiz saat önce, aşağıda yazılı eşyadan o seçim için gerekli olanlarını sandık kurulları başkanlarına teslimini sağlarlar.
Sandık Kurul Başkanına Verilecek Malzemeler
1. Seçim bölgesinde her sandık için ağzı mühürlü bir kese içine konulmuş numaralı bir mühür (Hangi sandığa, hangi numaralı mühürün verildiği bir tutanağa geçirilir.).
2. Her seçim bölgesinde bulunacak kapalı oy verme yerleri sayısı toplamına eşit miktarda çevre adaylarının onaylı listesi ile 76 ncı maddede yazılı levha,
3. İlçe seçim kurulu mühürü ile mühürlenmiş ve oy pusulalarının konulmasına mahsus zarfları havi bir paket,
4. Oy sandıkları,
5. Sandık sayısınca ıstampa ve mürekkebi,
6. Sandık sayısınca örneğine uygun onaylı tutanak defteri,
7. Örneğine uygun basılı sayım cetvelleri,
8. Örneğine uygun basılı tutanak kağıtları,
9. Sandık sayısınca boş torba,
10. Uygun sayıda kopya kalemi,
11. Gerektiği takdirde oy verme yeri inşaası için malzeme,
12. O seçim çevresinde, seçimin özelliğine göre yeteri kadar beyaz boş kağıt ve gerekli başka eşya,
13. Her yaprağı ilçe seçim kurulu tarafından mühürlü ve sonu onaylı, iki nüsha sandık seçmen listesi,
14. Siyasi partiler tarafından kapalı oy verme yerlerine konulmak üzere ilçe seçim kurulu başkanına teslim edilmiş bulunan basılı oy pusulaları,
15. Her bağımsız adayın, yalnız kendi ad ve soyadını taşıyan, ilçe seçim kurulu başkanına teslim edilmiş bulunan oy pusulaları,
16. Üstü ilçe seçim kurulunca mühürlü ve numaralı birleşik oy pusulası paketi,
17. Her sandık için "Evet" yazılı mühür,
- Her kurulda bir tutanak defteri bulunur. İl seçim kurulları, kendi tutanak defterlerini; ilçe seçim kurulları da kendi kurullarına ve sandık kurullarına ait tutanak defterlerini, sahifelerini numaralamak ve mühürlemek suretiyle onaylarlar.
Kurulların işlem ve kararları bu defterlere yazılır ve başkan ve üyeler tarafından imza olunur.
- Sandık kurullarının başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
1.Sandık alanı içinde seçimin düzenle geçmesi için gereken tedbirleri almak ve oy verme işlerini yürütmek ve denetlemek,
2. Sandık alanında, sandığın konulacağı yeri tayin etmek ve sokak başlarına bu yeri göze çarpacak surette gösterir işaretleri koymak veya alışılmış araçlar ile duyurmak,
3. Oy verme işleri hakkında ileri sürülecek itirazları incelemek ve bir karara bağlamak ve kararlarını tutanak defterine geçirerek altını imzalamak,
4. Bu kararlardan itiraza uğrayanları derhal ilce seçim kuruluna göndermek,
5. Bu kanundaki esaslara göre sandığa atılmış olan oy pusulalarını saymak, dökümlerini ve sonuçlarını tutanağa geçirmek ve bunları seçim işlerine ait diğer evrak ile birlikte, derhal ilce seçim kuruluna teslim etmek,
6. Kendisine kanunla verilen başkaca görevleri yapmak.
SEÇİM GÜNÜ YASAKLAR
Oy verme günü her ne suretle olursa olsun, ispirtolu içki satılması, içkili yerlerle umumi mahallerde her çeşit ispirtolu içki satılması, verilmesi, içilmesi yasaktır.
Oy verme günü, bütün umumi eğlence yerleri oy verme süresince kapalı kalır. Eğlence yeri niteliğini haiz lokantalarda yalnız yemek verilir.
Oy verme günü, emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka hiçbir kimse, köy, kasaba ve şehirlerde silah taşıyamaz.
-sandık alanı; sandığın, kapalı oy verme yerinin ve sandık kurulunun yerleştiği mahallin yüz metre mesafesi içinde kalan çevredir. Sandık alanında düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına aittir.
Sandık alanında, seçmenin oyunu tam bir serbestlikle ve gizli şekilde kullanmasına veya sandık kurulunun görevini yapmasına engel olmaya kalkışanlara, yahut da oy verme işinin yolunda gitmesini aksatanlarla, sandık başı işlemlerinin düzenini bozmaya yeltenenleri başkan uyarır. Bu uyarmayı dinlemeyenleri sandık alanından dışarı çıkartabilir. Bu kimse sandık kurulu üyesi ise, ancak kurul kararı ile çıkartılabilir.
- OY VERME SÜRESİ :Oy verme günü, saat sekizden on yediye kadar geçecek zaman, oy verme süresidir. Ancak, saat on yediye geldiği halde, sandık başında oylarını vermek üzere bekliyen seçmenler, başkan tarafından sayıldıktan sonra sıra ile oylarını kullanırlar.
KURUL GÖREVLİLERİNİN OY VERMESİ :Sandık kurulu başkan ve üyeleri, hangi seçim bölgesinin sandık seçmen listesinde kayıtlı olursa olsunlar, seçmen kartının göstermek şartı ile görevli oldukları sandıkta oy verirler.
Seçim çevresinde oy vermeye yetkili aday ve müşahitler, seçmen kartını göstermek şartıyla, hazır bulundukları sandıkta saat on yediden sonra oy verebilirler.
İTİRAZLAR VE ŞİKAYETLER
-KİMLERİN İTİRAZ EDEBİLECEĞİ
Bu kanunda gösterilen kurulların veya kurul başkanlarının kesin olmayan kararlarına karşı, seçme yeterliliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri, müşahitler, adaylar ve milletvekilleri itiraz edebilirler.
-İTİRAZ MERCİLERİ
Bu kanunda, kurulların kesin olduğu yazılı bulunmayan kararlarına karşı her kurulun bağlı olduğu üst kurul, itiraz merciidir. Yüksek Seçim Kurulunun re'sen veya itiraz üzerine vereceği kararlar kesindir.
-İTİRAZIN ŞEKLİ :İtiraz yazı ile veya sözle yapılır. Sözle yapılacak itirazlar, gerekçesiyle birlikte tutanağa yazılır. İtiraz edenin adı, soyadı, açık adresi yazılarak, imza ettirilir. İmza bilmeyenlere parmak bastırılır.
Kimliğini ispat edemeyenlerin, delil ve gerekçe gösteremeyenlerin itirazları incelenmez, bu sebeple incelenmediği tutanağa yazılır.
Yazılı itirazlarda da yukardaki şartlar aranır ve deliller itiraz dilekçesine eklenir. Gerekçesi ve delili olmayan yazılı itirazlar da incelenmez. Her iki halde de itirazın alındığına ve hangi tarihte yapıldığına dair, itiraz yapana, alındı kağıdı verilir. Yüksek Seçim Kuruluna yapılacak itirazların yazılı olması lazımdır.
-İTİRAZ ÜZERİNE VERİLECEK KARAR
Bir kurulun kararını itiraz yolu ile tetkik eden üst kurul, itirazı kabul ettiği takdirde, yapılması gereken işlem hakkında da karar verir. Kurullar kararlarını salt çoğunlukla verirler. Oyların eşitliği halinde, başkanın katıldığı taraf tercih olunur. Yüksek Seçim Kurulu, seçimin sonunda verilecek tutanaklara karşı yapılan itirazların incelenmesinde, tam sayısı ile toplanır.
Diğer hususlarda kurulun mürettep adedinin çoğunluğu ile toplanabilir. Her iki halde de salt çoğunlukla karar verir.
Oyların eşitliği halinde Başkanın bulunduğu taraf tercih olunur.
ŞİKAYET
Şikâyet, kurulların veya kurul başkanlarının kesin olmayan kararlarına karşı seçme yeterliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri, müşahitler, adaylar ve Cumhuriyet Senatosu üyeleri ile milletvekilleri tarafından yapılabiliyor. Şikâyet kabul edildiği takdirde, şikâyete konu olan işlem veya tedbirler düzeltiliyor ve kanuna aykırı hareketler önleniyor. Şikâyet kabul edilmediği takdirde, derhal tutanağa geçirilerek karara bağlanıyor. Bu kararın bir sureti şikâyetçiye veriliyor. Bu kararlara karşı kanunda ayrıca bir müddet tayin edilmemiş ise, kırk sekiz saat içinde itiraz olunabiliyor. Şikâyetlerin reddine dair olan kararlara karşı, bildirilmesinden veya tebliğinden itibaren iki gün içinde il seçim kuruluna itiraz edilebiliyor. İl seçim kurulları, iki gün içinde kesin karar veriyor. İl seçim kurulunun vereceği karar kesin oluyor. - İl seçim kurullarının teşekkülüne karşı kurulun teşkilinden itibaren en geç üç gün içinde, Yüksek Seçim Kuruluna itiraz olunabilir. Yüksek Seçim Kurulu üç gün içinde bir karar verir
SANDIK SEÇMEN LİSTELERİNE İTİRAZ
-İTİRAZIN ŞEKLİ
Asılan sandık seçmen listelerine asılı kaldığı süre içinde listelerin asılı bulunduğu yerde ilce seçim kurulu başkanınca görevlendirilmiş bulunan kimseler vasıtası ile veya doğrudan doğruya ilce seçim kurulu başkanına sözle veya yazıyla itiraz edilebilir. ilce seçim kurulu başkanlarınca görevlendirilenler vasıta ile yapılan itirazlar, kasaba ve şehirlerde en geç, itirazın yapıldığının ertesi günde, köylerde askı müddetinin sona ermesinden itibaren iki gün içinde ilce seçim kurulu başkanına gönderilir.
İlce seçim kurulu başkanı bu itirazları tetkikte, hakim sıfatı ile hareket eder ve kararları kesindir.
-ADAYLIĞA İTİRAZ
Bu itirazlar, seçimin özelliğine göre kanunen seçimi idare ile görevli seçim kurullarına yapılır ve bu kurulun kararına karşı kesin karar vermek yetkisini haiz üst seçim kuruluna da itiraz olunabilir
İtirazın yazıyla yapılması ve itiraz dilekçesine itiraza sebep gösterilen belgelerin bağlanması şarttır.
-SANDIK KURULLARININ VEYA BAŞKANLARININ ŞİKAYET ÜZERİNE VERECEKLERİ KARARLARA İTİRAZ
Sandık kurullarının veya başkanlarının işlemlerine ve her türlü sandıkbaşı işlerine 110 uncu maddeye göre yapılacak şikayetlerin reddine dair verilecek kararlara karşı ilgililer, derhal, ilce seçim kurulu başkanına itiraz edebilirler. ( 110. Maddede itiraz edebilecek kişiler ; seçme yeterliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri, müşahitler, adaylar ve Cumhuriyet Senatosu üyeleri ile milletvekilleri olarak sayılmıştır )
İlce seçim kurulu başkanı, itirazı derhal tetkik ederek kesin karara bağlar.
Başkanın kararı, durumu tashih veya sandık kurulunun şikayet üzerine verdiği kararı iptal eder mahiyette ise, bu karar derhal sandık kurulu başkanına bildirilir, karara uymak mecburidir.
Şikayet ve itirazlar en geç seçim sonuçlarını tespit eden tutanağın düzenlenmesine kadar yapılır.
-SANDIK KURULU KARARLARINA VE TUTANAĞA İTİRAZ
Sandık kurullarının kararları ve tutanakların düzenlenmesi işleri aleyhine ilce seçim kurullarına itiraz olunabilir
Bu itirazlar, sandık tutanağının düzenlenmesine kadar sözle veya yazıyla, sandık kurullarının vasıtasıyla yapılabileceği gibi oy verme gününün ertesi günü saat on yediye kadar doğrudan doğruya ilce seçim kurullarına yazı ile yapılabilir.
İlce seçim kurulları itirazın kendisine verildiğinin ertesi günü saat on yediye kadar itirazları karara bağlarlar. İtirazı yapan hazır ise karar kendisine bildirilir. Yoksa tebliğ edilir.
- İLCE SEÇİM KURULLARININ VEYA BAŞKANLARININ ŞİKAYET ÜZERİNE VERECEKLERİ KARARLARLA SAİR KARARLARINA VE İLÇE BİRLEŞTİRME TUTANAKLARINA İTİRAZ
Bu konuda ilce birleştirme tutanağının düzenlenmesi ve buna ait işlerle neticelerine karşı bu tutanağın düzenlenmesini takip eden gün saat on yediye kadar, doğrudan doğruya veya ilce seçim kurulları eli ile il seçim kurullarına itiraz edilebilir.
İlce seçim kurullarının veya başkanlarının işlemlerine, tedbirlerine ve sair muamelelerine karşı yapılan şikayetlerin reddine dair verilen kararlara yapılan itirazlar, iki gün içinde kesin karara bağlanır.
*** İl seçim kurullarının kararlarına karşı aşağıdaki şekilde itiraz olunur:
1. İl seçim kurullarıyla başkanlarının kendi işlemleri aleyhine vaki şikayetlerin reddine dair verdikleri kararlara, tebliğ veya tefhiminden itibaren üç gün,
2. Bu kurulların teşekkülüne, kurulun teşkilinden itibaren üç gün,
3. Oy verme günü işlemlerine ait kararlara karşı derhal,
4. Sair kararlar aleyhine bu kararların öğrenildiği tarihten itibaren üç gün içinde ve en geç il birleştirme tutanağı düzenlenmesini takip eden üçüncü gün saat 17 ye,
5. Oyların dökümüne, sayımına, oyların seçilenlere göre ayrılmasına; il birleştirme tutanağının düzenlenmesinden sonraki üçüncü gün saat on yediye,
6. Seçilme yeterliğine; veya kendilerine tutanak verilenlerin, seçilmediğine veya seçimin sonucuna tesir edecek olaylara karşı, seçilenlere verilecek tutanağın düzenlenmesinden sonraki üçüncü gün saat on yediye,
Kadar 110 uncu maddede yazılı kimseler tarafından doğrudan doğruya veya il seçim kurulları vasıtasıyla Yüksek Seçim Kuruluna itiraz edilebilir.
- YÜKSEK SEÇİM KURULUNUN İŞLEM VE TEDBİRLERİNE KARŞI ŞİKAYET
Her türlü seçimin devamı sırasında, Yüksek Seçim Kurulunun itiraz eylediği veya itiraz yolu ile verdiği kararlar dışında kalan işlemleri, tedbirleri ve sair muameleleriyle, bu kanunda başka bir mercie şikayet veya başvurma yolu gösterilmemiş ve fakat alt kurulların görevleri sınırlarını aşmış olan veya bu mahiyette bulunan, kanuna aykırı hareketlerden dolayı 110 uncu maddede gösterilenler tarafından, yazılı olarak, doğrudan doğruya, Yüksek Seçim Kuruluna şikayet olunabilir.
Yüksek Seçim Kurulunca derhal ve kesin olarak karar verilir.
Yüksek Seçim Kurulu evrak üzerinde, incelemeler yapar. Ayrıca lüzum gördüğü bilcümle tahkik ve her türlü tetkik işlemlerini de yapar. Gerekli mercilerden her türlü bilgi ve belgeleri ister. Bu mercilerin, en kısa bir zamanda ve en geç yedi gün içinde istenilen bilgi ve belgeyi vermeleri mecburidir.
Kurulun kararı kesindir. Aleyhine hiçbir mercie ve kanun yoluna başvurulamaz.
298 SAYILI SEÇİMLERİN TEMEL HÜKÜMLERİ VE SEÇMEN KÜTÜKLERİ HAKKINDA KANUN’da yer verilen seçim suçları ;
Kurullara Karşı Suçlar
Kurulların Tedbirlerine Riayetsizlik
Kurul Üyelerinin Kurul Kararlarına Riayetsizliği
Kurul Üyelerinin Göreve Gelmemesi
Araç Ve Gereçlerin Vaktinde Gönderilmemesi
Görevi Savsama Ve Kötüye Kullanma
Memur Olanların Cezaları
Seçmen Kütüğü Hazırlıklarına İlişkin Suçlar
Seçmen Kütüklerinin Düzenlenmesi
Kütük Düzenlemekle Görevli Olanların Suçları
Seçme Yeterliği Olmayanların Seçmen Kütüğüne Kaydı
Birden Fazla Seçmen Kütüğüne Kayıt
Seçmen Kütüğüne Kaydolunmamaya Teşvik
Sandık Seçmen Listeleri Üzerinde İşlenen Suçlar
Sandık Seçmen Listesine İlişkin Suçlar
Seçmen Kütükleri, Sandık Seçmen Listeleri Ve Diğer Belgeler Üzerinde İşlenen
Suçlar
Propaganda Toplantılarına Dair Suçlar
Toplantı Heyetlerine Karşı Suçlar
Yasak Günlerde Propaganda
Oy Kullanmaya Engel Olmak
Haksız Oy Temini
Adaylık Hükümlerine Aykırı Hareketler Ve Propaganda Yapamayacak Olanlar
Sair Propaganda Suçları
Matbua Ve İlanların Tahribi
Sandık Düzeni Ve Oy Verme İle İlişkin Suçlar
Sandık Başında Müdahale Ve İhtara Riayetsizlik
Seçmen Olmayanların Oy Vermesi
Oy Sandığı Üzerinde Suçlar
Siyasi Partilerle Bağımsız Adayaların Oy Pusulaları Üzerinde İşlenecek Suçlar
Kurul Başkan Ve Üyelerinin Seçim İşlerini Bozması
Oy Verme Sonucuna Tesir Edecek Haller
İtirazları Ve Şikayetleri Kabul Etmemek
Kötü Niyetle İtiraz
Kötü Niyetle Şikayet
Çeşitli Hükümler
Resmi Makamların Bildirilerine Karşı İşlenen Suçlar
İçki Yasağına Aykırı Hareketler
Silah Taşıyanlar
Kovuşturma Usullerine Aykırı Haraket
Soruşturma ve Kovuşturma Usul ve Şekilleri
-Seçim işleriyle görevlendirilenlerin oy verme günü ile bundan önceki yirmi dört saat içinde işledikleri bu Kanunda yazılı seçim suçlarından ötürü bağlı bulundukları kurullarca düzenlenmesi gereken seçim tutanaklarının tanzim edildiğinin ertesi günü soruşturma başlatılır.
-Valiler hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili; kovuşturma ise Yargıtayın ilgili ceza dairesi tarafından umumi hükümlere göre Yapılır
-Kaymakamlar hakkında soruşturma yapmaya ve kamu davası açmaya il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili ve kovuşturma yapmaya il ağır ceza mahkemesi yetkilidir.
-İl ve ilçe seçim kurulu başkan ve üyeliklerini yapan yargıçlar kendi çevreleri içinde vukua gelecek seçim suçlarına mütaallik davalara bakamazlar.
-Seçim zamanında cevap hakkı: Seçim süresi içinde özel ve tüzel kişilerin haysiyet ve şerefine dokunan veya menfaatini bozan yahut kendileriyle ilgili hakikate aykırı hareketler, düşünceler ve sözler izafesi suretiyle açık veya kapalı şekilde bir mevkutede yapılan yayından dolayı özel ve tüzel kişiler cevap vermek veya düzeltme istemek hakkına sahiptirler
Özel ve tüzel kişiler cevap ve düzeltmeyi bulundukları yerin sulh yargıcına da verebilirler. Ücretini öderlerse metin telgrafla da bildirilir.
Ancak oy verme gününden önceki 7 nci günden sonra sulh yargıcının kararı ile yetinilir.
SEÇİM SUÇLARI DAVA SÜRESİ
Seçim suçlarından doğan kamu davası, seçimin bittiği tarihten itibaren altı ay içinde açılmadığı takdirde kovuşturma yapılamaz.
Kamu davasının açılması izin veya karar alınmasına bağlı olan suçlarda izin veya kararın alınması için yapılan müracaat tarihi ile izin veya kararın verildiği tarih arasında geçen süre dava süresi hesabına katılmaz. Ancak, bu süre üç ayı geçemez.
SEÇİM GİDERLERİ VE HARCAMA YETKİLERİ
Yüksek Seçim Kurulu giderleri ile her türlü seçim işleri giderleri genel bütçeden ödenir. Bunun için gerekli ödenek Adalet Bakanlığı Bütçesi içindeki ayrı bir programda gösterilir Bu ödeneğin harcanmasında, birinci derecede ita amiri, Yüksek Seçim Kurulu Başkanıdır. Başkan, yetkilerinin bir kısmını devredebilir.
Seçim işleri için mahallerinde yapılması gereken her türlü harcamaların ita amiri il ve ilçe seçim kurulları başkanlarıdır.
*** Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki
başka bir göreve dönebilirler.
