Memurların Evde Hediyelik Eşya Üretip Satması Yasakmı

Memur olarak görev yapan kişilerin evde kendi çalışmaları ile üretmiş oldukları hediyelik eşya v.b ürünleri üretip satmalarının ticaret yasağı kapsamında değerlendirilip değerlendirmeyeceğini mevzuat hükümleri çerçevesinde değerlendirelim.

Bilindiği üzere kamuda memur olarak çalışanların 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28. maddesinde yer alan hükümler doğrultusunda ticaretle uğraşmaları yasaklanmış tacir ve esnaf sayılacakları faaliyetlerle uğraşmaları durumunda ise çeşitli yaptırımlar öngörülmüştür.Memurların  yapmış oldukları hangi işlerin memurun ticaret yasağı kapsamında olduğunun tespitinin iyi yapılması gerekmektedir.Memurun kendi adına bir işyeri açması durumunda yapılan işin memurun ticaret yasağı kapsamında olduğu konusunda bir tereddüt olmayacaktır.Ancak bazı işler var ki bunların ticaret yasağı kapsamında değerlendirilmesi de mümkün değildir.

Bu yazımızda evinde çeşitli hediyelik eşya yaparak bunun satımını yapan memurların yapmış oldukları bu işin yasak kapsamında olup olmadığını incelemeye çalışacağız.

Konuya İlişkin olarak Devlet Personel Başkanlığı tarafından  16/10/2006  tarih ve  20104 sayı ile verilen görüş yazısında aşağıda yer verilen hususlara değinilmiştir.

 "Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun değişik 28 inci maddesinde; “Memurlar Türk Ticaret Kanuna göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç).” hükmü yer almaktadır

Ticaret sicili Nizamnamesinin 14 üncü maddesinde “Türk Ticaret Kanununun 12 nci maddesinde tarif edilen ticarethane veya fabrikalar ile 13 üncü maddesinde tarif edilen ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletmedir.

 Bir gelir sağlamayı hedef tutmıyan veya devamlı olmıyan faaliyetlerle Türk Ticaret Kanununun 17 nci maddesinde tarif edilen esnaf faaliyeti sınırlarını aşmıyan faaliyetler ticari işletme sayılmaz.”denilmektedir.

6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda bir ticari işletmeyi,kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye tacir deneceği, ister gezici olsunlar,ister bir dükkanda veya bir sokağın muayyen yerlerinde sabit bulunsunlar,iktisadi faaliyeti nakdi sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlamaya yetecek derecede az olan sanat ve ticaret sahipleri tacir değil “esnaf” sayılacağı hükme bağlanmıştır.

5846 Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 1 inci maddesinde “ Bu Kanunun amacı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir.” hükmü, 18 inci maddesinde “Bir eserin yapımcısı veya yayımcısı, ancak eserin sahibi ile yapacağı sözleşmeye göre mali hakları kullanabilir.” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde; gizli bilgileri bulundurmamak koşuluyla, Devlet Memurunun 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında her türlü eser çıkarabileceği, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamındaki bu tür faaliyetlerin 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesine aykırılık teşkil etmeyeceği değerlendirilmektedir." şeklinde görüşü bulunmaktadır.

İlgili görüşte belirtilen 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında sayılan ve aşağıda gösterilen işleri yapan memurların elde edeceği gelirlerin yasak kapsamında olmayacağı değerlendirilmektedir.

Memurların Yapabileceği Ticaret Yasağı Kapsamında Olmayan İşler

Örneğin bir memur aşağıda yer alan kanunda maddelerinde  "El işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri ile tekstil moda tasarımları," kapsamında evde yapıp herhangi bir işyeri açmadan boncuk işleme, çini boyama ürünleri, örgü ve dantel işleri gibi ürünleri arkadaş çevresinde satıp gelir elde edebilir.

1. B) Fikir ve sanat eserlerinin çeşitleri

1. İlim ve Edebiyat Eserleri

İlim ve edebiyat eserleri şunlardır:

1. Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları
2. Her nevi rakıslar, yazılı kareografi eserleri, pandomimalar ve buna benzer sözsüz sahne eserleri.
3. Bedii vasfı bulunmayan her nevi teknik ve ilmi mahiyette fotoğraf eserleriyle, her nevi haritalar, planlar, projeler, krokiler, resimler, coğrafya ve topoğrafyaya ait maket ve benzerleri, her çeşit mimarlık ve şehircilik tasarım ve projeleri, mimari maketler, endüstri, çevre ve sahne tasarım ve projeleri.

Arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri de içine almak üzere, bir bilgisayar programının herhangi bir öğesine temel oluşturan düşünce ve ilkeler eser sayılmazlar.

Madde 3

1. Musiki Eserleri

Musiki eserler, her nevi sözlü ve sözsüz bestelerdir.

Madde 4

III. Güzel Sanat Eserleri

Güzel sanat eserleri, estetik değeri sahip olan;

1. Yağlı ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi,
2. Heykeller, kabartmalar ve oymalar,
3. Mimarlık eserleri,
4. El işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri ile tekstil moda tasarımları,
5. Fotoğrafik eserler ve slaytlar,
6. Grafik eserler,
7. Karikatür eserleri,
8. Her türlü tiplemelerdir,

Krokiler, resimler, maketler, tasarımlar ve benzeri eserlerin endüstriyel model ve resim olarak kullanılması, düşünce ve sanat eserleri olmak sıfatlarını etkilemez.

Madde 5

1. Sinema eserleri

Madde 5. – (21/02/2001 tarih ve 4630 sayılı Kanunla Değişik şekli)Sinema eserleri, her nevi bediî, ilmî, öğretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisidir.

1. C) İşlenmeler ve Derlenmeler

Madde 6

İşlenmeler ve Derlenmeler

Diğer bir eserden istifade suretiyle vücuda getirilip de esere nispetle müstakil olmayan ve aşağıda başlıcaları yazılı fikir ve sanat mahsulleri işlenmedir.

1. Tercümeler;
2. Roman, hikaye, şiir ve tiyatro piyesi gibi eserlerden birinin bu sayılan nevilerden bir başkasına çevrilmesi;
3. Musiki, güzel sanatlar, ilim ve edebiyat eserlerinin film haline sokulması veya filme alınmaya ve radyo ve televizyon ile yayıma müsait bir  şekle sokulması;
4. Musiki aranjman ve tertipleri;
5. Güzel sanat eserlerini bir şekilden diğer şekillere sokulması;
6. Bir eser sahibinin bütün veya aynı cinsten olan eserlerinin külliyat haline konulması;
7. Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde seçme ve toplama eserler tertibi;
8. henüz yayımlanmamış olan bir eserin ilmi araştırma ve çalışma neticesinde yayımlanmaya elverişli hale getirilmesi (İlmi bir araştırma ve çalışma mahsulü olmayan alelade transkripsiyonlarla faksimileler bundan müstesnadır)
9. Başkasına ait bir eserin izah veya şerhi yahut kısaltılması.
10. Bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya herhangi bir değişim yapılması;
11. Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanları (Ancak, burada sağlanan koruma, veri tabanı içinde bulunan veri ve materyalin korunması için genişletilemez.)

İstifade edilen eserin sahibinin haklarına zarar getirmemek şartıyla oluşturulan ve işleyenin hususiyetini taşıyan işlenmeler, bu kanuna göre eser sayılır.

Ç) Alenileşmiş ve Yayımlanmış Eserler

Madde 7

Alenileşmiş ve Yayımlanmış Eserler

Hak sahibinin rızasıyla umuma arzedilen bir eser alenileşmiş sayılır.

Bir eserin aslından çoğaltma ile elde edilen nüshaları hak sahibinin rızasıyla satışa çıkarılma veya dağıtılma ile elde edilen nüshaları hak sahibinin rızasıyla satışa çıkarılma veya dağıtılma yahut diğer bir şekilde ticaret mevkiine konulma suretiyle umuma arzedilirse o eser yayımlanmış sayılır.

5680 sayılı Basın Kanununun 3 üncü maddesinin 2 inci fıkrası hükmü mahfuzdur.