3628 Sayılı Yasaya Tabi Suçlar-2
Daha önce birinci bölümünü yayınladığımız makalemizin ikinci bölümünü yayınlıyoruz.
6 - Soruşturmaya Yetkili Kişi Veya Mercilerce İstenen Bilgileri Verme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi :
3628 sayılı Kanunun 20. maddesi :
“Özel kanunlarında aksine bir hüküm bulunsa bile ilgili gerçek veya tüzel kişiler veya kamu kurum ve kuruluşları; bu Kanuna göre takip, soruşturma ve kovuşturmaya yetkili kişi, Maliye Bakanlığı Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü veya temsilcisi ve bu Kanundaki diğer mercilerce istenen bilgileri gecikmeksizin makul sürede eksiksiz vermek zorundadır. Aksine davranan kişiler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir. Bu ceza, para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilemez ve ertelenemez.” hükmünü içermektedir.
3628 sayılı Kanunun 9. maddesi :
“…Ancak, Kamu Görevlileri Etik Kurulu mal bildirimlerini gerektiğinde inceleme yetkisine sahiptir. Mal bildirimlerindeki bilgilerin doğruluğunun kontrolü amacıyla ilgili kişi ve kuruluşlar (bankalar ve özel finans kurumları dahil) talep edilen bilgileri en geç otuz gün içinde Kurula vermekle yükümlüdürler.” hükmünü içermektedir.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun İlgili Hükümleriyle Düzenlenmiş Olup 3628 Sayılı Kanuna Göre Soruşturulacak suçlar aşağıda belirtilmiştir :
7 - Basit ve nitelikli zimmet, kullanma zimmeti :
Basit (Adi) Zimmet Suçunun Tanımı Ve Unsurları :
(5237 sayılı TCK 247. Madde :Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.)
Unsurları :
1 – Suçu işleyen kamu görevlisi olmalıdır
2 – Zimmetin konusu taşınır veya taşınmaz mallar olmalıdır
3 – Suçun maddi unsuru suç konusu olan malın üzerinde malik tarafından yapılacak tasarruflarla, mal edinme amacı dışında kullanma, başkasına kullandırma tüketme, satma veya verme şeklinde gerçekleşmelidir.
4 – Suç icrai veya ihmali davranışlarla gerçekleştirilebilir.
5 – Zimmete geçirilen şey kamu görevlisine görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu bir mal olmalıdır.
6 – Zimmet suçunun manevi unsuru kasttır. Burada özel kast aranmaz. Failde zimmete geçirme bilinç ve iradesi bulunması gerekir.
7 – Zimmete geçirilen para veya şeylerin Devlete veya özel kişilere ait olması suçun oluşması bakımından önemli değildir. Bu suçta para veya şeylerin kamu görevlisinin eli altında görevi gereği bulunması yeterlidir.
İhtilasen (Nitelikli) Zimmet Suçunun Tanımı Ve Unsurları :
(5237 sayılı TCK 247. Madde :Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.)
Unsurları :
Basit zimmet ile ihtilasen zimmet suçunun unsurları aynıdır. Aradaki fark zimmet suçunun hile veya aldatıcı, yanıltıcı kasıtlı eylemlerle işlenmiş olmasıdır. Ayrıca ihtilasen zimmet suçunun manevi unsuru ise özel kasttır.
8 - Denetim Görevini İhmal Ederek Zimmete Sebebiyet Vermek Suçunun Tanımı Ve Unsurları :
(5237 sayılı TCK ,Madde 251- Zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur.
Denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.)
Unsurları :
1 – Suçun maddi unsuru, basit zimmet suçunu işleyen memurun işlemlerini denetim ile görevli kamu görevlilerinin, denetim görevini ihmal etmeleridir.(Çünkü, failin başvuracağı hileli aldatıcı yöntemler, denetimle görevli olanların suç fiilini tespitini imkansız kılacağından, bu kişilerin görevini ihmal ettiklerinden bahsedilmesi de imkansız olacaktır.)
2 – Suçun faili denetim görevini üstlenmiş olan kamu görevlisidir
3 – Suçun manevi unsuru ihmal kastıdır.
9 - İrtikap Suçunun Tanımı Ve Unsurları :
(5237 sayılı TCK , Madde 250- Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
İkinci fıkrada tanımlanan suçun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.)
Yukarıdaki maddede, görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak veya görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak eylemleri esas alınmak suretiyle “icbar suretiyle (cebri) irtikap” ve “ ikna yoluyla irtikap” tanımları yapılmıştır. Buradan da anlaşılacağı üzere irtikap görevi kötüye kullanmanın özel bir biçimidir.
İcbar, kamu görevlisinin görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak kendine veya bir başkasına menfaat sağlama konusunda mağduru zorlama, mecbur tutma halidir. Zorlamadan kasıt, manevi zorlamadır. (Zorlama maddi olursa gasp suçu söz konusu olur.)
Kamu görevlisinin görevlerinin gereklerine aykırı olarak bir işi yapması veya yapmaması için kişiyle vardığı anlaşma çerçevesinde bir yarar sağlaması rüşvet suçunu oluşturacaktır. Buna karşılık kamu görevlisinin, görevinin gereklerine uygun davranmak amacıyla kişilerden menfaat temin etmesi durumunda ise, rüşvet suçu değil kural olarak icbar suretiyle irtikap suçu oluşacaktır. Ancak kişinin menfaat sağlama yönünde icbar edildiğine ilişkin somut dayanak noktalarının bulunmaması halinde, fiili görevi kötüye kullanma olarak değerlendirmek gerekebilecektir.
Menfaat sağlama veya vaat etme kamu kurumu yararına yapıldıysa irtikap değil görevi kötüye kullanma suçu oluşur.
Mağdurun kendisinde meydana gelen baskı veya korkunun bir neticesi olarak kamu görevlisine menfaat sağlaması veya vaatte bulunması durumunda icbar suretiyle irtikap suçu söz konusu olacaktır.
Cebri İrtikap Suçunun Unsurları :
1 – Suçu işleyen kamu görevlisi olmalıdır.
2 – Görevin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmış olmalıdır.
3 – Mağdur üzerinde baskı veya korku oluşması gerekir.
4 – Mağdurun sağlanan bu menfaatin yasal olmadığını bilmesi, ancak bu menfaati sağlamaz ise daha ağır bir sonucun meydana gelmesinden çekinmesi gerekir.
5 – Bu suçun oluşması için menfaat vaadinde bulunulması dahi yeterlidir.
6 – Kamu görevlisinin zorlama yoluyla kendisine veya başkasına haksız olarak para veya sair çıkarları sağlaması veya vaat alması irtikap suçunun maddi unsurudur.
7 – Suçun manevi unsuru genel kasıttır.
8 – İcbar suretiyle irtikap suçunun meydana gelmesinde, icbar aracının suçun asli failinin görevine girmesi gerekir.
9 – Suçun oluşumu bakımından icbarın belirli bir şiddete ulaşması ve mağdurun iradesini tamamen değiştirecek nitelikte olması gerekir.
Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimsenin ikna edilmesinde ise ikna (kandırma) suretiyle irtikap söz konusudur.
İkna unsuru, kişiye, kanunen ödemek zorunda olmadığı bir parayı veya vermek durumunda bulunmadığı bir şeyi ödemek veya vermek mecburiyetinde olduğuna inandırmakla gerçekleşir.
İkna (Kandırma) Suretiyle İrtikap Suçunun Unsurları :
1 – Suçu işleyen kamu görevlisi olmalıdır.
2 – Görevin sağladığı güven kötüye kullanılmış olmalıdır.
3 – Mağdur kanunen ödemek zorunda olmadığı bir parayı veya vermek durumunda
bulunmadığı bir şeyi ödemek veya vermek mecburiyetinde olduğuna ikna edilmelidir.
4 – Suçun oluşumu için iknanın aldatma mahiyetinde olması gerekir.
5 – Suçun oluşumu için, memurun sağladığı çıkarın haksız olduğunu mağdurun bilmemesi gerekir.
6 – Kamu görevlisinin ikna yoluyla kendisine veya başkasına haksız olarak para veya sair çıkarları sağlaması veya vaat alması irtikap suçunun maddi unsurudur.
7 – Suçun manevi unsuru genel kasıttır.
Kamu görevlisinin zorlayıcı yada kandırıcı hareketi olmadan mağdurun hatasından menfaat sağlaması veya mağdurun vaatte bulunmasını sağlaması hali hatadan istifade yoluyla irtikap suçunu oluşturmaktadır.
Hatadan İstifade Suretiyle İrtikap Suçunun Unsurları :
1 – Suçu işleyen kamu görevlisi olmalıdır.
2 – Hatanın kamu görevlisinin filine bağlı olmaksızın meydana gelmesi gerekir.
3 – Kamu görevlisinin mağdurun hatasından yararlanarak menfaat sağlaması veya mağdurun vaatte bulunmasını sağlaması gerekir.
4 – Kamu görevlisinin mağdurun hatasını fark etmeli ancak mağdurdaki hata halini ortadan kaldıracak bir şey yapmamalıdır.
5 – Kamu görevlisinin mağdurun hatasından yararlanmak yoluyla kendisine veya başkasına haksız olarak para veya sair çıkarları sağlaması veya vaat alması irtikap suçunun maddi unsurudur.
6 – Suçun manevi unsuru genel kasıttır.
10 - Rüşvet Suçunun Tanımı Ve Unsurları :
5237 sayılı TCK nın 252. maddesinin 3. fıkrasında rüşvet “ bir kamu görevlisinin, görevinin gereklerine aykırı olarak bir işi yapması veya yapmaması için kişiyle vardığı anlaşma çerçevesinde bir yarar sağlamasıdır.” şeklinde tanımlanmıştır.
Rüşvet suçu çok failli bir uç olup, bir tarafta rüşvet veren diğer tarafta rüşvet alan kamu görevlisi yer almaktadır. Rüşvet veren ve alan aynı amacın gerçekleşmesini hedeflemektedir. Bu itibarla rüşvet veren ve alan açısından rüşvet suçu tek bir suçtur. 5237 sayılı TCK nın 252. maddesinin 1. fıkrasında “Rüşvet alan kamu görevlisi, dört yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Rüşvet veren kişi de kamu görevlisi gibi cezalandırılır. Rüşvet konusunda anlaşmaya varılması halinde, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.” hükmü yer almaktadır.
Rüşvet suçu, menfaatin kamu görevlisi tarafından temin edildiği anda tamamlanmış olur. Ancak, izlenen suç siyaseti gereği olarak, rüşvet suçunun kamu görevlisi ile iş sahibi arasında belli bir işin yapılması veya yapılmaması amacına yönelik menfaat teminini ön gören bir anlaşmanın yapılması durumunda dahi rüşvet suçu tamamlanmış gibi cezaya hükmedilecektir. Anlaşmadan vazgeçilmesi suçun oluşumunu engellemez.
5237 sayılı yeni TCK ile rüşvet suçunun uygulama alanı genişletilmiştir. 5237 sayılı TCK nın 252. maddesinin 4. fıkrasındaki “kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler, bunların bünyesinde faaliyet icra eden vakıflar, kamu yararına çalışan dernekler, kooperatifler ya da halka açık anonim şirketlerle hukuki ilişki tesisinde veya tesis edilmiş hukuki ilişkinin devamı sürecinde, bu tüzel kişiler adına hareket eden kişilere görevinin gereklerine aykırı olarak yarar sağlanması halinde de” hükmü ile rüşvet suçuna ilişkin hükümlerin uygulanması öngörülmüştür.
5237 sayılı TCK da yer alan düzenlemeyi dikkate alarak rüşveti; “kamu görevlisinin zımni yada sarih zorlama veya aldatma şeklinde bir davranışı olmaksızın, kanunen yapmaya zorunlu olduğu bir işi yapmaması, yapmamaya mecbur olduğu bir işi, yapması veya geç yapması karşılığında, bir kimseden haksız yarar almasını sağlayan anlaşma” olarak tanımlayabiliriz.
Rüşvet alan da veren de suçun failidir, suçun mağduru devlettir.
Rüşvet Suçunun Unsurları :
1 – Rüşvet alan veya almaya teşebbüs eden bir kamu görevlisi olmalıdır.
2 – Bir tarafta rüşvet veren diğer tarafta rüşvet alan kamu görevlisi olmalıdır.
3 – Rüşvet alan ve veren arasında bir anlaşma olmalıdır.
4 – Rüşveti alan yada almaya teşebbüs eden kamu görevlisi kanunen yapmaya zorunlu olduğu bir işi yapmaması, yapmamaya mecbur olduğu bir işi, yapması veya geç yapması karşılığında haksız bir yarar sağlamalıdır. ( Kamu görevlisi yapması gereken bir işi yapmak için bir yarar sağlarsa bu durumda rüşvet suçu oluşmaz.)
5 – Rüşvetin konusu maddi veya maddi çıkarla bağlantılı manevi menfaatlerdir. Salt manevi menfaatler rüşvet suçunun konusunu oluşturmaz. ( Örneğin, bir din görevlisinin cennete koyma vaadi karşılığında yarar sağlaması halinde rüşvet suçu oluşmaz.)
6 – Rüşvet suçunun oluşabilmesi için yarar sağlanması veya yarar vaadi (anlaşma) yeterlidir.
7 – Para veya çıkarın yapılması gereken veya yapılmaması gereken işin karşılığını oluşturacak oranda olması gerekir.
8 – Rüşvet suçunun oluşabilmesi için amaçlanan şeyin kamu görevlisinin görevine giren bir iş olması gerekir.
9 – Yarar karşılığı yasaya aykırı iş yapmak kastı rüşvet suçunun manevi unsurudur. Genel kast yeterlidir, özel kast aranmaz.
Bülent ÜNGÜT
İç Denetçi
Bu yazının tüm hakları Mevzuatinyeri.com’a aittir. 5856 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 36. maddesi uyarınca alıntılanamaz. Aktif link verilmek suretiyle paylaşılabilir.
Diğer güncel makalelerimizden haberdar olmak için Facebook Grubumuza üye Olabilirsiniz.
Güncelleme Tarihi: 02 Ekim 2019, 11:03
